Núi có thể mọc cao tới đâu trên Trái đất?

Các nhà địa chất học ước tính một ngọn núi trên Trái đất có thể mọc cao hơn đỉnh Everest tới 1,6km nếu nó hình thành từ quá trình núi lửa.

Cách đây 60 triệu năm, khi mảng kiến tạo Á Âu đâm vào mảng kiến tạo Ấn Độ, một dãy núi hình thành. Do những mảng kiến tạo này có mật độ tương đồng và không chìm xuống dưới, đất đá buộc phải trồi lên. Ngày nay, dãy Himalayas có những ngọn núi cao nhất trên Trái đất. Núi Everest cao nhất với độ cao 8,8km phía trên mực nước biển. Xếp sau Everest là K2, cao hơn 8,6km so với bề mặt Trái đất.

Everest là đỉnh núi cao nhất thế giới. (Ảnh: Live Science).

Về lý thuyết, một ngọn núi có thể cao hơn Everest một chút, theo Gene Humphreys, nhà vật lý địa chất ở Đại học Oregon. Nhưng đầu tiên, nó sẽ phải vượt qua một số thách thức trong quá trình phát triển. Ví dụ, do lực hấp dẫn của Trái đất, bất kỳ khối đá nào mọc thành núi sẽ bắt đầu thõng xuống, giống như một khối bột bánh mỳ chậm rãi xẹp đi khi đặt trên bàn. Những quá trình liên tục như xói mòn cũng ngăn núi mọc quá cao. Sông băng, các khối băng khổng lồ di chuyển chậm, đặc biệt tác động tới quá trình "gọt đẽo" núi.

Các nhà khoa học Trái đất ví xói mòn do sông băng như lưỡi cưa bởi chúng rất hiệu quả đối với mài mòn sườn núi. Theo Humphreys, xói mòn do sông băng tạo ra ngọn núi dốc có xu hướng sạt lở. Tác động của xói mòn và trọng lực có nghĩa ngọn núi càng to, áp lực càng lớn và khuynh hướng sụp đổ càng cao. Dù núi Everest có thể cao hơn, sườn dốc phía nam của nó dường như không ổn định, có thể dẫn tới sạt lở.

Tuy nhiên, vẫn có những cách để một ngọn núi có thể mọc cao hơn Everest, thậm chí tới 1,6km, nhưng phải có điều kiện phù hợp. Đầu tiên, nó cần hình thành từ quá trình núi lửa thay vì va chạm lục địa. Núi lửa như quần đảo Hawaii mọc khi phun trào. Dung nham chảy ra khỏi núi lửa nguội dần thành nhiều lớp, khiến núi lửa ngày càng cao hơn. Cuối cùng, để ngọn núi tiếp tục phát triển, nó cần nguồn magma liên tục bơm lên, cho phép dung nham phun trào, chảy xuống sườn núi và nguội dần. Quá trình núi lửa này chính xác là cách ngọn núi cao nhất hệ Mặt trời, núi Olympus Mons trên sao Hỏa hình thành. Ở độ cao 25km, Olympus Mons cao đến mức chọc xuyên qua đỉnh khí quyển hành tinh đỏ, theo Briony Horgan, nhà khoa học hành tinh ở Đại học Purdue tại Indiana.

Olympus Mons có thể cao như vậy do sao Hỏa thiếu mảng kiến tạo, những mảnh vỏ lớn chi phối quá trình địa chất của Trái đất. Olympus Mons hình thành phía trên một điểm nóng, một giếng magma sâu liên tục phun trào. Giống như quần đảo Hawaii, dung nham phun ra chảy xuống sườn núi và nguội thành lớp đá mới. Tuy nhiên, dù quần đảo Hawaii cũng hình thành phía trên một điểm nóng, mảng kiến tạo Thái Bình Dương liên tục di chuyển, vì vậy quần đảo không ở trên điểm nóng đủ lâu để các núi lửa phát triển lớn như Olympus Mons.

Nhưng ngay cả những ngọn núi khổng lồ như Olympus Mons cũng có giới hạn. Theo Horgan, nếu núi lửa vẫn hoạt động, nhiều khả năng nó sẽ đến gần cuối chu kỳ phát triển. Đó là vì áp suất cần thiết để tiếp tục bơm magma lên đỉnh núi có thể không ổn dịnh để vượt qua các lực đối kháng khác là chiều cao của ngọn núi và lực hấp dẫn của chính sao Hỏa. "Bạn có thể hình dung núi lửa như một đường ống bơm magma. Nếu nó quá lớn và quá cao, sẽ không có đủ lực để đẩy magma qua", Horgan giải thích.

Cập nhật: 10/04/2023 VnExpress