Tự treo ngược, bám leo tường thẳng đứng hay tự mọc đuôi là những khả năng đặc biệt của tắc kè.
Khám phá những khả năng thú vị của tắc kè
Tắc kè sử dụng các hạt sương trên lá để tự làm sạch cơ thể. (Ảnh: National Geographic)
Tự làm sạch
Một nghiên cứu mới đây chỉ ra rằng tắc kè dùng những hạt sương trên lá để tự làm sạch. Cơ thể tắc kè chứa hàng nghìn sợi gai với các túi khí có nhiệm vụ đẩy nước ra ngoài khi chúng dính nước.
Các chuyên gia cho biết nhiều nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng hạt nước chuyển động lăn có thể làm sạch những bề mặt không thấm nước trên lá và thân sâu bọ, nhưng đây là lần đầu tiên hiện tượng này quan sát được ở động vật có xương sống. Họ phát hiện ra rằng mỗi hạt nước đều có thể làm sạch bụi và chất bẩn trên cơ thể tắc kè.
Di chuyển nhào lộn
Tắc kè di chuyển trên bề mặt thẳng đứng treo lơ lưởng trên trần nhà vì chúng có thể nhanh chóng chuyển đổi độ kết dính của các ngón chân.
Những ngón chân hình củ hành của tắc kè chứa hàng trăm sợi lông nhỏ gọi là lông cứng. Những sợi lông này khác với sợi gai có tác dụng đẩy nước trên da. Các nhà khoa học biết rằng tắc kè có khả năng tạo những "chân dính" khi các sợi lông tiếp xúc gần với bề mặt chịu tác dụng của lực liên kết phân tử (lực Van der Waals).
Họ xây dựng một mô hình toán học nhằm giải thích cơ chế hoạt động của sợi lông kết dính này. Các sợi lông nhô ra và lệch ở một góc nhất định, khi chúng uốn cong đến mức gần phương ngang, bề mặt tiếp xúc của phần chân tắc kè tăng lên, tạo diện tích kết dính bề mặt lớn hơn và hỗ trợ phần trọng lực.
Các sợi lông này cũng rất linh hoạt và cho phép tắc kè nhảy cao hoặc thay đổi hướng chỉ trong tích tắc. Nếu cần, sợi lông cũng có thể hấp thụ và sau đó chuyển hướng năng lượng giúp tắc kè nhanh chóng trốn thoát.
Dùng đuôi để lấy thăng bằng khi trượt ngã
Bằng chuyển động xoay đuôi, một con tắc kè có thể tiếp đất an toàn. (Ảnh: National Geographic)
Theo một nghiên cứu từ năm 2008, cú xoay đuôi của tắc kè có thể giúp chúng tiếp đất an toàn trên đôi chân.
Các chuyên gia sử dụng camera tốc độ cao để quan sát tắc kè di chuyển trên bề mặt trơn thẳng đứng. Trên bề mặt không trơn trượt, đuôi tắc kè vểnh lên trên không. Tuy nhiên khi gặp phải nơi trơn trượt, đuôi tắc kè dựa vào tường "giống như chiếc chân khẩn cấp thứ 5".
Trong một thử nghiệm, tắc kè mất khả năng kết dính bề mặt. Khi ngã, nó cụp đuôi và duỗi thẳng thân, sau đó xoay đuôi để xoay toàn thân. Khi đã hoàn toàn đứng thẳng lên, tắc kè dừng xoay thân và chỉ mất 100 mili giây.
Tự mọc đuôi
Tắc kè có thể tự mọc đuôi. Tuy nhiên từ trước đến nay, lý do giúp chúng dễ dàng tách bỏ đuôi vẫn chưa rõ ràng. Theo một nghiên cứu năm 2012, các nhà khoa học phát hiện tắc kè hình thành các "đường tỷ lệ" giúp đuôi tự tách khỏi thân, nếu kẻ săn mồi chộp chúng từ phía sau.
Sử dụng kính hiển vi công suất lớn, họ quan sát đuôi tắc kè và ngạc nhiên khi thấy các đường dích dắc tại điểm giao nhau giữa phần thân và phần đuôi. Các cấu trúc lạ hình nấm được cho là tạo lực kết dính vào thân cho tới khi bị tách rời khỏi thân.
Đuôi nhào lộn
Khi mất đuôi, chiếc đuôi bị tách ra không chỉ đứng yên mà có thể lật, nhún nhẩy và nhào lộn trong 30 phút. Tín hiệu chịu trách nhiệm cho các chuyển động nằm trong một đoạn của tủy sống ở cuối đuôi tắc kè. Khi phần đuôi vẫn gắn vào thân, tín hiệu thần kinh từ não tắc kè tác động đến trung tâm điều khiển.
Chân kết dính
Chân tắc kè đặc biệt kết dính trong môi trường ẩm ướt. Độ ẩm trong không khí khiến các sợi lông trên chân trở nên mềm hơn và dễ biến dạng hơn. Do đó, trong thời tiết oi bức, chân thằn lằn có tính kết dính tốt hơn khi trời khô ráo.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng độ ẩm giúp tắc kè tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các sợi lông và bề mặt tiếp xúc, đồng thời cũng cho phép chúng lột vỏ chân dễ dàng.
Cấu trúc chân đặc biệt của thằn lằn với độ kết dính cao. (Ảnh: Keller Autumn)