Những bức ảnh chụp Yuri Gagarin trở lại Trái đất sau chuyến bay vào vũ trụ cho thấy ông chỉ mặc một bộ đồ giữ ấm thông thường, vậy điều gì đã xảy ra?
Trước sự chứng kiến của các thành viên ủy ban nhà nước sau chuyến bay vào không gian thành công và trở thành huyền thoại, Yuri Gagarin không quên nhắc tới một chi tiết rất quan trọng: “Tôi đã chụp một vài bức ảnh. Lúc đó tôi đã cởi bỏ lớp bên ngoài. Tôi chỉ mặc bộ quần áo chống nhiệt màu xanh lam - không có ảnh nào được chụp với các lớp màu cam và xám cùng chiếc mũ bảo hiểm. Bộ đồ không gian đã được cất đi”.
Và sự thật đúng như những gì ông nói. Trong tất cả các bức ảnh sau cuộc hạ cánh, người ta chỉ thấy nhà du hành vũ trụ mặc chiếc áo khoác giữ ấm tương tự như bộ vatnik thông thường (bộ đồ giữ ấm mà các tù nhân trong các trại lao động Liên Xô thường mặc). Thực tế, Gagarin đã mặc bộ đồ chống nhiệt V-3 bên trong bộ đồ không gian. Nhưng bộ đồ không gian lại hoàn toàn không xuất hiện trong các bức ảnh. Vậy tại sao ông cần phải giấu bộ đồ đó?
Yuri Gagarin. (Ảnh: Sputnik).
Tranh cãi về bộ đồ không gian
Đã có một cuộc tranh luận gay gắt nổ ra xung quanh việc người đầu tiên bay vào vũ trụ có cần phải mặc bộ đồ không gian hay không. Ông sẽ mặc một bộ đồ như thế nào trong hành trình đầy nguy hiểm như vậy?
Điều đó nghe có vẻ ngốc nghếch, nhưng một số chuyên gia đã xem xét nghiêm túc về việc đưa Yuri Gagarin vào vũ trị trong một bộ quần áo chống nhiệt và không có gì khác nữa cả. Bộ quần áo đó có thể bảo bệ Gagarin trong trường hợp hạ cánh xuống mặt nước hoặc chống lại cái lạnh; nhưng nó sẽ vô dụng trong trường hợp tàu vũ trụ bị giảm áp xuất trong không gian.
Vào tháng 2/1960, các nhà thiết kế tàu không gian Vostok nhận ra rằng họ đang gặp vấn đề nghiêm trọng với khối lượng tổng thể và họ buộc phải tìm cách giảm bớt trọng lượng và loại bỏ càng nhiều thiết bị càng tốt. Tuy nhiên, nhiều người tin rằng khả năng tàu vũ trụ bị giảm áp suất là rất thấp, vì vậy một bộ đồ vũ trụ sẽ chỉ tăng thêm trọng lượng không cần thiết.
Tranh cãi về việc nhà du hành có cần bộ đồ không gian hay không còn kéo dài tới mùa hè năm 1960, và cuối cùng “cha đẻ tàu vũ trụ Liên Xô” Sergey Korolev đã đưa ra quyết định cuối cùng. Korolev nói rằng, ông sẵn sàng “hy sinh 500kg trong lượng” của con tàu nếu bộ đồ không gian có hệ thống hỗ trợ sự sống có thể sẵn sàng vào cuối năm đó.
Chỉ với 8 tháng còn lại trước khi chuyến bay diễn ra, các kỹ sư Liên Xô đã tạo ra bộ đồ không gian đầu tiên trong lịch sử - SK-1.
Bộ đồ không gian đầu tiên trong lịch sử
Các kỹ sư đã lựa chọn đi con đường ngắn nhất, sử dụng bộ đồ phi công máy bay chiến đấu Su-9 Vorkuta làm nền tảng, trong đó hệ thống hỗ trợ sự sống và cung cấp oxy là thành phần quan trọng.
SK-1 là bộ đồ không gian “mềm”, gồm nhiều lớp vật liệu. Lớp đầu tiên gồm lavsan và polyethylene terephthalate – một loại nhựa dẻo nóng. Đó là loại vật liệu mới nhất ở thời điểm đó, được Viện khoa học phát triển vào năm 1949. Lavsan được sử dụng để gia cố (ngày nay vật liệu này được dùng để tạo ra các chai nhựa).
Lớp thứ 2 được được làm bằng cao su. Lớp ngoài cùng mà mọi người có thể nhìn thấy là lớp chống thấm màu cam. Màu cam được sử dụng để các nỗ lực giải cứu trở nên dễ dàng hơn, trong trường hợp phi hành gia phải thoát ra khỏi cabin và hạ cánh bằng dù.
Mũ bảo hiểm được cố định, có gắn cảm biến áp suất. Trong trường hợp giảm áp suất, mũ sẽ tự động đóng lại, trong khi ống mềm được sử dụng để điều hòa bên trong bộ đồ với không khí của trong tàu vũ trụ sẽ tự động ngắt. Trong trường hợp đó, không khí được cung cấp từ bình oxy đi kèm.
Tất nhiên, việc đi bộ ngoài không gian trong một bộ đồ như vậy là hoàn toàn không thể, nhưng nhà du hành vũ trụ có thể ở bên trong cabin tàu vũ trụ tới 5 giờ mà không có sự hỗ trợ từ các hệ thống của con tàu.
SK-1 được thiết kế riêng với số đo của đội phi hành gia đầu tiên của Liên Xô, nặng 20 kg. Nhà du hành vũ trụ không thể mặc bộ đồ này mà không có sự trợ giúp. Có những hướng dẫn cụ thể về thứ tự mặc đồ như từ chân tới tay và các bước khác. Tuy nhiên, người mặc có thể cởi bộ đồ mà không cần sự trợ giúp.
Gagarin mặc nhiều lớp quần áo: một lớp cơ bản, tiếp theo là lớp cách nhiệt, một lớp lavsan, tiếp theo là lớp cao su và cuối cùng - lớp vỏ màu cam. Nhưng đâu là lý do khiến Liên Xô đưa ra quy định nghiêm ngặt về việc che giấu bộ đồ này khỏi ống kính máy ảnh, máy quay?
Người đàn ông thực hiện nhiệm vụ bí mật
Câu trả lời chỉ đơn giản là cần phải giữ bí mật. Bộ đồ không gian được xem như phát minh vĩ đại của Liên Xô. Ở thời điểm cao trào của cuộc chạy đua không gian với Mỹ, vật liệu và cách thức chế tạo bộ đồ không gian là một bí mật nhà nước. Lớp vỏ ngoài màu cam được thiết kế để giấu các lớp bên trong khỏi con mắt của công chúng.
Ota Bakhramov là một trong những nhà thiết kế bộ đồ không gian. (Ảnh: Sputnik).
Yuri Gagarin được ra lệnh phải thực hiện mọi bước có thể để loại bỏ bộ đồ không gian bằng cách giấu nó đi hoặc phá hủy nó hoàn toàn, cho dù cuộc hạ cánh diễn ra ở bất cứ đâu. Để đảm bảo có thể thực hiện được điều này, một trong những nhà thiết kế bộ đồ không gian, Ota Bakhramov, được cử tới hỗ trợ. Ngày 12/4/1961, chỉ một nhóm nhỏ được cử đi thực hiện nhiệm vụ bí mật.
Theo kế hoạch, Bakhramov lấy bộ đồ từ Gagarin hoặc trưởng nhóm giải cứu ngay tại điểm hạ cánh. Ngày hôm đó, kỹ sư này vẫn xuất hiện trong một số bức ảnh cùng Gagarin. Người đàn ông cao lớn đội mũ phớt mềm, mặc áo khoác dài khiến người dân thị trấn Engels nghĩ rằng đó là một nhân viên an ninh hoặc vệ sỹ, được giao nhiệm vụ bảo vệ sự an toàn của người anh hùng dân tộc. Nhưng sự thật là Bakhramov chỉ ở đó để thu lại bộ đồ không gian.