Hiện tượng Mặt trăng mới đã xuất hiện vào ngày 13/1 vừa qua. Và, trong khi sự kết hợp tuyệt vời của sao Mộc và sao Thổ đã qua đi, chúng vẫn ở gần nhau trên bầu trời. Sau đó, sao Mộc và sao Thổ sẽ tạo thành một nhóm gần sao Thủy ngay sau khi Mặt trời lặn.
Hành tinh nhìn thấy được
Các Mặt trăng mới xảy ra khi Mặt trời và Mặt trăng có cùng kinh độ hoàng đạo, một điều kiện còn được gọi là sự kết hợp. Tháng 12 vừa qua, người dân Nam Mỹ đã có cơ hội chiêm ngưỡng Mặt trăng mới trùng với nhật thực toàn phần. Tuy nhiên, hiện tượng đó đã không xảy ra lần này. Bởi, Mặt trăng sẽ “bỏ lỡ” Mặt trời khi nó đi qua.
Sao Thủy sẽ trở nên dễ được quan sát hơn.
Lý do chúng ta không nhìn thấy nguyệt thực hằng tháng là bởi, quỹ đạo của Mặt trăng nghiêng so với mặt phẳng của quỹ đạo Trái Đất khoảng 5 độ. Vì vậy, lần này tất cả chúng ta thấy chỉ là một bầu trời tối. Mọi người không thể nhìn thấy Mặt trăng từ Trái đất vì mặt được chiếu sáng nằm ở phía bên kia.
Vào buổi tối của Mặt trăng mới, ngày 12/1, mặt trời lặn lúc 4:50 chiều theo giờ New York. Khi Mặt trời lặn, sao Mộc, sao Thổ và sao Thủy đều được nhìn thấy lúc bầu trời tối dần, tạo thành một đường gồ ghề ở phía Tây Nam từ trái sang phải. Sao Thủy xa nhất bên trái, sau đó là sao Mộc, rồi đến sao Thổ.
Cả ba hành tinh sẽ trải dài khoảng ba độ theo phương vị (hướng nằm ngang). Điều này có nghĩa rằng, khoảng cách giữa sao Thủy và sao Thổ sẽ là khoảng sáu đường kính Mặt trăng.
Để nhìn được bộ ba này, yếu tố cần thiết là thời tiết tốt và mặt phẳng chân trời. Cả ba hành tinh này đều đủ sáng để được nhìn thấy trước khi sao Thổ lặn vào lúc 5:33 chiều giờ New York. Sao Mộc lặn sau 13 phút sau và sao Thủy “biến mất” lúc 5:51 chiều.
Sao Thủy thường là một hành tinh khó quan sát bởi nó gần Mặt trời. Và, thường rất khó để nhận ra sao Thuỷ trong những phút đầu tiên sau khi Mặt trời lặn. Nhưng lần này, Mặt trăng mới dễ dàng được phát hiện hơn vì vượt qua 2 độ so với phía Nam của sao Thủy vào ngày 14/1.
Sự kết hợp này sẽ không thể nhìn thấy từ New York vì nó xảy ra lúc 3:14 sáng theo phương Đông. Tuy nhiên, sau khi Mặt trời lặn, Mặt trăng lưỡi liềm mảnh vẫn sẽ ở ngay phía Đông sao Thủy và tạo thành một biển chỉ dẫn dễ dàng đến hành tinh.
Trong khi đó, sao Kim tiếp tục nhiệm kỳ của mình như một ngôi sao ban mai, mọc vào lúc 6:13 sáng theo phương Đông. Mặt trời xuất hiện lúc 7:18 sáng ngày 13/1. Sao Kim di chuyển gần Mặt trời hơn mỗi ngày. Và, vào cuối tháng, sao Kim sẽ chỉ xuất hiện khoảng nửa giờ trước khi Mặt trời mọc.
Các giai đoạn của Mặt trăng.
Các ngôi sao và chòm sao
Các chòm sao mùa đông đang trở nên sôi động hơn bao giờ hết đối với những nhà quan sát Bắc bán cầu trong tháng 1 này. Khoảng 5 giờ chiều, nhánh Lạp Hộ ở hoàn toàn phía trên đường chân trời phía Đông.
Và, người ta có thể quan sát các ngôi sao của nó xuất hiện khi bầu trời tối dần. Nhánh Lạp Hộ đối mặt với sao Kim Ngưu ở phía Tây và Bắc. Trong khi đó, nhìn sang bên phải và lên trên, mọi người có thể chứng kiến cụm sao Hyades. Nhìn sang trái, trên đầu của nhánh Lạp Hộ sẽ dễ dàng nhìn thấy chòm sao Song Tử.
Các ngôi sao đã được phân giải thông qua quang phổ học. Mặc dù không thể nhìn thấy chúng bằng mắt thường, nhưng các nhà thiên văn học có thể tách ánh sáng của những ngôi sao này thành các màu thành phần.
Mỗi ngôi sao đều có một quang phổ đặc trưng, với màu sắc cho biết những nguyên tố nào hiện diện. Vào thế kỷ 19, các nhà thiên văn học nhận thấy rằng, quang phổ dường như thể hiện nhiều hơn một ngôi sao. Và vào những năm đầu thế kỷ 20, người ta xác nhận rằng, trên thực tế có bốn ngôi sao được thể hiện.
Hiện tượng Mặt trăng mới sẽ là “khởi đầu” của hàng loạt sự kiện thiên văn được cho là đáng mong chờ trong năm nay. Các nhà khoa học dự đoán, hai trong số các hành tinh sáng nhất trên bầu trời - sao Kim và sao Mộc, sẽ xuất hiện bên cạnh nhau vào bình minh ngày 11/2.
Hiện tượng này gọi là trùng tụ, mô tả trạng thái khi 2 hành tinh ở rất gần nhau trên bầu trời khi nhìn từ Trái đất. Vào dịp này, ở phía xa tay phải của cặp đôi hành tinh trên, người xem còn có thể thấy được sao Thổ nằm cách đó không xa lắm.
Để có khoảng thời gian ngắm nghía thuận lợi nhất, người quan sát nên bắt đầu từ 20 - 30 phút trước khi Mặt trời mọc. Người xem ở Nam bán cầu sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng lý tưởng hơn, bởi hai hành tinh từ điểm nhìn ở khu vực này sẽ nằm xa Mặt trời hơn và cao hơn trên bầu trời.
Trong khi đó, vào hai ngày 9 - 10/3 tới sẽ là dịp hội tụ của 4 thiên thể. Đây là một dịp lý thú khi người yêu thiên văn toàn cầu có thể chứng kiến 4 thiên thể cùng xuất hiện rất gần nhau trên bầu trời. Sao Thủy, sao Mộc và sao Thổ sẽ nằm gần như thẳng hàng, xếp bên cạnh bộ ba không xa là Mặt trăng lưỡi liềm.
Mỗi hành tinh sẽ là một chấm sáng rất dễ nhận thấy bằng mắt thường, trong đó sáng nhất là sao Mộc. Qua ống nhòm, người yêu thiên văn có thể thấy được 4 mặt trăng lớn nhất của sao Mộc. Nếu sử dụng kính thiên văn, người xem sẽ thấy được vành đai của sao Thổ.
Riêng sao Thủy, vì đặc điểm vị trí tương đối của Trái đất và Mặt trời với hành tinh này, sẽ chỉ sáng một phần, trông như một Mặt trăng khuyết phiên bản thu nhỏ.