Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco đã công nhận Di chỉ Abu Mena của Ai Cập là Di sản văn hóa thế giới năm 1979.
Di chỉ Abu Mena - Di sản văn hóa thế giới tại Ai Cập
Di chỉ khảo cổ Abu Mena còn có thể gọi là thành phố cổ Abu Mena nằm tại phía Nam vùng Alexandria, Ai Cập. Đây là thành phố với nhiều công trình thiên chúa giáo linh thiêng được xây dựng từ rất sớm, vào khoảng thế kỷ thứ 3.
Theo truyền thuyết và lịch sử thì thành phố này được xây dựng bên trên lăng mộ của chiến binh Menas – người anh hùng đã qua đời năm 296 trước công nguyên. Thành phố gồm nhiều các công trình công cộng có giá trị nghệ thuật, kiến trúc như: nhà thờ, tu viện, quảng trường... Chiến binh Menas được miêu tả là một nhân vật trong quân đội Diocletian. Sau khi quân đội Diocletian giành chiến thắng, Menas đã không giết hại bất kỳ một người theo đạo cơ đốc nào. Menas đã công khai tôn giáo của mình đồng thời khích lệ người dân tại vùng này theo đạo thiên chúa. Cuộc sống của những con chiên theo đạo thiên chúa khác hoàn toàn với những gì mà người dân ở đây đã phải chịu đựng qua bao nhiều năm dưới thời quân đội Diocletian. Chình vì lẽ đó mà kể từ sau chiến thắng của Menas, số lượng con chiên theo đạo thiên chúa tại khu vực mà sau này là thành phố Abu Mena tăng lên nhanh chóng.
Những tàn tích còn lại của thành phố Menas một thời
Thành phố này được xây dựng trên phần mộ của Menas và trở thành thành phố thiên chúa giáo phát triển nhanh tại cả khu vực. Truyền thuyết còn kể rằng thi hài của chiến binh Menas được mang ra khỏi Phrygia bằng lạc đà, nhưng vì một lý do nào đó những con lạc đà này không thể mang ông đi xa vì thế ông được chôn cất tại thành phố. Ngay tại nơi chiến binh Menas được chôn cất, nước phun lên thành dòng tại điều kiện cho oliu và nho mọc lên xanh tốt. Khu vực này sau đó được người ta gọi là vườn nho St Menas. Bắt đầu từ đây, nhiều công trình thiên chúa giáo công cộng được dựng lên, tiếp sau đó là nhà ở và các khu dân cư, thành phố Abu Menas dần hình thành.
Đến khoảng những năm 1900, nhiều cuộc khảo cổ học tại Abu Mena được thực hiện, các nhà khảo cổ Ai cập và quốc tế nhanh chóng phát hiện ra rằng Abu Mena đã có 1 khoảng thời gian phát triển với tốc độ nhanh, đó là khoảng thời gian từ thế kỷ thứ 5 đến thế kỷ thứ 6. Năm 600 sau công nguyên, các ốc đảo khu vực Alexandria đã phát triển trở thành những thành phố đặc quyền.
Các ốc đảo này hầu hết đều nằm ở trung tâm lớn bao quanh là những ngôi đền thờ không lồ của nền văn minh Ai Cập. Sự bí ẩn của lịch sử, văn hóa Ai Cập ngày càng khiến giới nghiên cứu, khảo cổ trên khắp thế giới tò mò. Vì lẽ đó, các ngôi mộ cổ, các thành phố cổ tại đất nước này liên tục được tiến hành điều tra, nghiên cứu. Trong những lần khảo cổ về sau, giới khảo cổ đã khám phá ra một thành phố nguyên vẹn khá đầy đủ nhà cửa, các công trình công cộng, thậm chí cả khu nghĩa địa...
Hầu hết tất cả những gì còn lại của thành phố hưng thịnh ngày nay chỉ còn là những đống đổ nát. Mặc dù vậy, hàng năm số người theo đạo hành hương về đây vẫn khá đông. Di sản này đã được Unesco đưa vào danh sách các di sản có nguy cơ bị đe dọa bởi khí hậu, thời tiết khắc nghiệt và bão cát sa mạc đang ngày càng đe dọa làm biến mất nốt những gì còn lại của di sản này.
Nhiều giả thiết cho rằng, sau chiến thắng của chiến binh Menas, người dân ở đây đi theo con đường của ông theo đạo Thiên Chúa. Cũng từ đó, các công trình công giáo được xây dựng tuy nhiên lúc đầu còn manh mún, đến thế kỷ thứ 5,6 mới bắt đầu phát triển với tốc độ nhanh. Chiến binh Menas sau đó được tôn thành Thánh. Đền thờ Thánh Menas đươc xây dựng tại Abu Mena tương đối lớn, tuy nhiên đến nay chỉ còn ít tàn tích còn sót lại. Nhiều tín đồ công giáo từ khu vực Abu Mena thời kỳ đó, sau này đã di dân đến những vùng đất mới, chính vì lý do đó mà ngày nay người ta thấy rằng đền thờ thánh Menas xuất hiện tại rất nhiều nơi trên thế giới, hoặc tại nhiều đền thờ linh thiêng có thờ thánh Menas như: Đền Heidelberg tại Đức; đền Milan Italy; đền Yugoslavia, Marseilles tại Pháp; Dengela (Su Đăng) và Jerusalem.
Ngày nay, nếu đến du lịch tại đất nước Ai Cập, nhiều du khách vẫn lựa chọn điểm đến là di chỉ Abu Mena. Mặc dù không thu hút như các khu vực có kim tự tháp bởi hầu hết các công trình kiến trúc tại thành phố cổ này đã bị phá hủy theo thời gian, nhưng đây vẫn luôn là địa điểm bí ẩn, cuốn hút. Đặc biệt là di chỉ khảo cổ nổi tiếng này vẫn thu hút đông các tín đồ công giáo hành hương về hàng năm.