Trong chiến thắng 6-1 trước Panama của đội tuyển Anh, chắc chắn có công của những chiếc rèm cửa.
World Cup không bao giờ là một sân chơi công bằng cho tất cả các đội tuyển, dựa trên khoa học mà nói. Năm 2014, các trận đấu được tổ chức tại chảo lửa nhiệt đới Brazil đã gây bất lợi lớn cho các quốc gia xứ lạnh.
Điều kiện khắc nghiệt ảnh hưởng đến hiệu suất thi đấu của các đội tuyển Châu Âu, và lần đầu tiên trong lịch sử, FIFA phải cho phép dừng trận đấu ở giữa hiệp chỉ để các cầu thủ uống nước.
Năm nay tại Nga, nhiệt độ không còn là yếu tố gây bất bình đẳng, nhưng World Cup 2018 lại có những vấn đề của riêng nó. Giải đấu đang được tổ chức tại một quốc gia lớn nhất thế giới, trải dài trên 11 múi giờ và chiếm 1/10 diện tích đất liền trên Trái Đất.
Điều này đem đến bất lợi cho một số đội bóng, theo những cách khác nhau.
Lịch trình thi đấu éo le nhất World Cup 2018 của đội tuyển Ai Cập.
Ai Cập đã thua cả 3 trận tại vòng bảng World Cup, thậm chí họ không thẳng nổi Ả Rập Xê Út trong trận đấu danh dự cuối cùng. Một phần nguyên nhân giải thích cho phong độ đáng thất vọng này, có thể vì Mohamed Salah và đồng đội của mình là những người có lịch trình thi đấu éo le nhất ở World Cup 2018.
Tuyển Ai Cập đặt bản doanh của mình ở Grozny, một thành phố cực Nam của Nga, nhưng sẽ phải di chuyển qua lại 2 sân vận động ở cực Bắc và cực Đông để thi đấu. Chỉ trong 9 ngày, các cầu thủ tốn 14 tiếng đồng hồ để di chuyển qua hơn 9.000km. Jet-lag chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng đến giấc ngủ và hiệu suất thi đấu của họ.
Trong khi đó, đội tuyển Costa Rica, Anh, Croatia, Hàn Quốc và Ả Rập Xê Út cũng gặp vấn đề với giấc ngủ, nhưng theo một cách khác. Họ đang đóng bản doanh và thi đấu tại St. Petersburg và các vùng lân cận.
Là thành phố có vĩ độ bắc lớn nhất từng tổ chức những trận đấu World Cup từ năm 1958 đến nay, Mặt Trời mùa hè ở St. Petersburg không lặn cho đến 11 rưỡi đêm và sẽ sớm mọc từ lúc 3 giờ sáng. Thiếu ngủ có thể làm chậm phản xạ, tăng khả năng chấn thương và ảnh hưởng đến độ chính xác bóng cũng như tốc độ chạy nước rút của các cầu thủ.
Mặc dù vậy, đội tuyển Anh vẫn có thành tích thi đấu khá ấn tượng. Họ thắng cả 2 trận vòng bảng với tỷ số ngoạn mục 6-1 trước Panama. Những chiến thắng này một phần nhờ công của những chiếc rèm cửa và sáng tạo của Liên đoàn bóng đá Anh.
Những cầu thủ Anh đã phải kéo những chiếc rèm cửa dày xung quanh phòng khách sạn. Liên đoàn bóng đá thì sắp xếp cho họ những chiếc đệm đặc biệt. Một số cầu thủ thậm chí còn đặt ảnh gia đình trong phòng để dễ ngủ hơn.
Trong khi lịch trình di chuyển bất lợi của Ai Cập và cách mà đội tuyển Anh chống lại những đêm trắng ở St. Petersburg không phải là yếu tố lớn nhất quyết định đến kết quả thi đấu của họ, tại một giải đấu mang tính cạnh tranh như World Cup, bất kỳ lợi thế hoặc bất lợi nhỏ bé nào cũng có thể tạo nên sự khác biệt.
Đó là lúc sinh học trong bóng đá trở nên quan trọng.
10h46 đêm tại St. Petersburg.
Giấc ngủ và hiệu suất thi đấu tại World Cup
Nhiều nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ trực tiếp giữa giấc ngủ, việc phải di chuyển một quãng đường dài qua nhiều múi giờ đối với hiệu suất thi đấu và sự phục hồi của vận động viên. Đối với các cầu thủ thi đấu World Cup, điều này cũng không ngoại lệ. Đội tuyển nào càng di chuyển nhiều hơn sẽ càng phải đối mặt với nguy cơ thi đấu kém hiệu quả.
Biên tập viên thể thao Andrew Beaton trên Tạp chí Phố Wall đã lập một bảng so sánh, ước tính quãng đường di chuyển của các đội bóng trong vòng bảng World Cup 2018. Bạn sẽ dễ dàng nhận ra, Ai Cập là đội tuyển gặp bất lợi nhất. Tiếp đó là Nigeria, Phần Lan, Đan Mạch và Hàn Quốc.
Ước tính quãng đường phải di chuyển của các đội tuyển trong vòng bảng World Cup 2018.
Chúng ta biết rằng quá trình tập luyện sẽ giúp cho các cầu thủ khỏe mạnh, nhanh nhẹn và khéo léo hơn. Nhưng họ không thể duy trì sự tiến bộ và phong độ chỉ nhờ vào phòng tập gym hay những giờ trên sân cỏ. Ngay cả phòng ngủ và những giờ nhắm mắt cũng đóng một vai trò cực kỳ quan trọng.
Giấc ngủ giúp các cầu thủ hồi phục cả về thể lực và tinh thần. Cơ bắp của họ cần được làm lành, trong khi tinh thần cần được thư giãn sau thời gian tập luyện căng thẳng vào ban ngày. Thiếu ngủ hoặc có giấc ngủ chất lượng thấp có thể cản trở quá trình hồi phục quan trọng này, do đó ảnh hưởng đến hiệu suất thi đấu của cầu thủ.
Một nghiên cứu năm 2014 đã theo dõi các vận động viên phải di chuyển 14,695km giữa các địa điểm thi đấu. Họ đã phải đi qua 11 múi giờ tất cả. Thời gian ngủ trong chuyến đi chỉ là 5,9 giờ đồng hồ, thấp hơn đáng kể so với các đêm khác.
Jet-lag đã ảnh hưởng rất mạnh lên các vận động viên ngay vào ngày đầu tiên khi họ đến địa điểm thi đấu, và vẫn còn kéo dài cho tới 5 ngày tiếp theo. Đó là sự mệt mỏi xảy ra sau một chuyến bay dài xuyên qua nhiều vĩ tuyến bởi sự xáo trộn nhịp sống trong cơ thể do thay đổi giữa ngày - đêm của nơi khởi hành và điểm đến khi bay qua nhiều múi giờ.
Điểm số sức khỏe của họ giảm đáng kể trong tuần sau khi di chuyển, so với ngay trước đó một tuần.
Một nghiên cứu khác được công bố năm 2015 thì chỉ ra hiệu suất thi đấu và chất lượng giấc ngủ của vận động viện bị giảm mạnh nếu họ có lịch thi đấu ban đêm và phải tập luyện nặng. Nghiên cứu khuyến cáo ban huấn luyện phải đặc biệt chú ý đến việc sắp xếp lịch tập và nghỉ ngơi cho vận động viên, sau cho phù hợp với thời gian thi đấu và lịch trình di chuyển của họ.
Dưới đây là những tình huống thường gặp trong thi đấu thể thao có thể ảnh hưởng đến hiệu suất thi đấu của các đội:
Trong World Cup 2018, lịch trình thi đấu, tập luyện và chất lượng giấc ngủ của các cầu thủ phải được theo dõi và cân nhắc kĩ càng, nếu đội tuyển muốn đạt thành tích tốt nhất. Thử thách đã thực sự bắt đầu trước giải đấu, Pierre Barrieu, một cố vấn của FIFA cho biết.
“Thách thức lớn nhất đối với giấc ngủ đến từ chuyến bay đầu tiên tới Nga của các đội tuyển, tất cả họ sẽ muốn có đủ thời gian để phục hồi”, Barrieu nói. “Đó là lí do tại sao các đội bóng Châu Âu có lợi thế”.
Các đội bóng đến sớm hơn sẽ có lợi thế sớm hơn khi có đủ thời gian thích nghi với môi trường xung quanh bản doanh của mình ở Nga, bao gồm múi giờ, độ cao và khí hậu. Theo dõi sát chất lượng giấc ngủ, thời gian ngủ và phong độ của cầu thủ hàng ngày có thể giúp nhân viên y tế trong đội nắm được tình hình đồng thời có phương án giảm thiểu ảnh hưởng của việc di chuyển và rối loạn giấc ngủ.
Australia, đội tuyển có hành trình đến với World Cup 2018 gian nan nhất, đang là đội bóng làm điều này một cách tốt nhất. Họ đã phải chơi 22 trận, nhiều hơn bất kể một đội tuyển từng lọt vào World Cup nào trong lịch sử, ghé thăm 22 quốc gia, di chuyển hơn 250.000km trong 884 ngày, trước khi có mặt tại Nga trong vòng chung kết năm nay.
Công nghệ đã góp phần vào đường đến World Cup của Australia. “Chúng tôi đang sử dụng một công nghệ tiên tiến, có khả năng theo dõi các cầu thủ liên tục 24/7”, tiến sĩ Craig Duncan, một trong những nhà khoa học thể thao hàng đầu tại Australia cho biết.
Bởi các cầu thủ hàng đầu của Australia thi đấu rải rác khắp nơi trên thế giới, rất khó cho ban huấn luyện theo dõi tình trạng sức khỏe của họ. Vì lí do này, Duncan đã yêu cầu các thành viên đội tuyển quốc gia đeo Apple Watch trong khi tập, dù họ có đang ở bất cứ đâu trên thế giới.
“Chỉ cần họ đeo thiết bị theo dõi, dữ liệu sẽ được đưa lên đám mây và chúng tôi sẽ nhìn thấy chúng”, ông nói. Tập hợp dữ liệu cho phép Duncan cải thiện chế độ tập luyện của đội tuyển quốc gia, là một phần quan trọng đóng góp vào chức vô địch của đội bóng trong Asian Cup 2015.
Ngoài ra, để chiến đấu với jet-lag và việc phải di chuyển đường dài từ một lục địa tách biệt đi khắp thế giới, Australia đã thử ứng dụng một liệu pháp ánh sáng để giúp điều chỉnh đồng hồ sinh học của các cầu thủ.
Tiến sĩ Ducan đã cho các cầu thủ đeo những chiếc kính phát ra ánh sáng xanh để ngăn họ sản xuất melatonin, một hormone tiết ra vào ban đêm khi ngủ. Chiếc kính được gọi là Re-time, phát minh bởi Đại học Flinders, đã được tuyển thủ quốc gia Australia sử dụng từ cuối năm 2017.
Nó có thiết kế tương tự các mẫu kính mát thông thường. Tuy nhiên Re-time được tích hợp nhiều đèn LED để có thể chiếu sáng với cường độ và màu sắc khác nhau, giúp các cầu thủ điều chỉnh lại đồng hồ sinh học theo ý muốn.
Công nghệ này thực sự đã góp phần vào chiến thắng 3-1 trước Honduras ở trận play-off cuối cùng giúp họ lọt vào World Cup 2018.
Tiền vệ Matthew Leckie của đội tuyển Australia sử dụng liệu pháp ánh sáng trong chuyến bay trước một trận đấu.
Mặt Trời không lặn ở St. Petersburg
Trong khi một số đội bóng gặp bất lợi trong việc di chuyển đường dài giữa các địa điểm thi đấu tại Nga, một số đội bóng khác cũng gặp bất lợi khi phải thi đấu ở vùng cực Bắc. Costa Rica, Anh, Croatia, Hàn Quốc và Ả Rập Xê Út là 5 đội bóng có lịch thi đấu ở St. Peterburg, thành phố có vĩ độ bắc lớn nhất từng tổ chức những trận đấu World Cup từ năm 1958 đến nay.
Mùa hè ở St. Peterburg, Mặt Trời không lặn cho tới nửa đêm và sẽ sớm mọc lại vào khoảng 3 giờ sáng. Ngay cả khi Mặt Trời đã lặn, thành phố vẫn không hoàn toàn tối. Nó khiến cho những đêm trắng ở St. Peterburg là một điều đặc biệt cuốn hút du khách theo dõi World Cup, nhưng lại gây ra vấn đề cho các cầu thủ.
“Thật lạ lùng nhưng cũng rất thú vị”, Bryan Ruiz, đội trưởng của Costa Rica cho biết. “Chúng tôi phải đóng rèm cửa từ lúc 10 rưỡi cho đến 11 giờ. Nếu không chúng tôi sẽ không thể ngủ được”. Bởi đêm trắng và khó ngủ, Ruiz cho biết mọi cầu thủ đều muốn rời khách sạn để ra ngoài chơi hơn là đi ngủ.
Thế nhưng, cơ thể con người đều hoạt động trên một chiếc đồng hồ sinh học 24 giờ, phụ thuộc và bị ảnh hưởng bởi chu kỳ sáng-tối trên Trái Đất, nhà thần kinh học Steven Lockey từ Đại học Harvard cho biết. Việc thiếu bóng tối ở St. Peterburg có thể làm rối loạn đồng hồ sinh học của các cầu thủ và giảm hiệu suất thi đấu của họ.
10 giờ 38 phút tại St. Peterburg, trời vẫn còn sáng như ban ngày.
Nếu để bình đẳng, các đội bóng nên chọn địa điểm thi đấu và lưu trú xa hơn về phía Nam, Lockley nói. Ông đã từng tư vấn cho NASA, giải bóng bầu dục NFL và bóng rổ NBA của Mỹ, làm việc với các vận động viên, phi hành gia và những tay đua xe thường xuyên gặp phải vấn đề giấc ngủ liên quan đến ánh sáng.
Lockley nói bất kể một cầu thủ của đội tuyển nào đang ở St. Peterburg đều nên giảm tiếp xúc với ánh sáng trước khi ngủ. Ánh sáng hoạt động như một chất kích thích, tương tự như caffeine, ngay cả đối với những người mù.
Mắt người có chứa một loại protein phát hiện ánh sáng gọi là melanopsin, khác với các tế bào hình que và tế bào hình nón mà mọi người sử dụng để nhìn, Lockley giải thích.
Ánh sáng vẫn kích thích melanopsin ngay cả khi đèn đã tắt. Lockley nói: “Bạn càng tiếp xúc với ánh sáng nhiều, bạn càng tỉnh táo và càng mất nhiều thời gian hơn để ngủ và giấc ngủ ít sâu hơn”.
Là một trong số các đội bóng đóng bản doanh ở St. Peterburg, đội tuyển Anh đã có phương án đối phó từ trước. Andy Walker, phát ngôn viên của Liên đoàn Bóng đá Anh cho biết các quan chức của họ đặc biệt quan tâm đến giấc ngủ của các cầu thủ.
“Chúng tôi đã thuê các khách sạn và lắp thêm rèm dày, được làm từ vật liệu đặc biệt”, Walker nói. Đội tuyển Anh cũng sử dụng những chiếc nệm đặc biệt để tối đa hóa sự thoải mái. Các nhân viên y tế thì luôn theo dõi sát sức khỏe của các cầu thủ.
Trong trận đấu đầu tiên tại Nga, đội tuyển Anh đã đánh bại Tunisia với tỉ số 2-1, mặc dù thi đấu không được tốt. Tuy nhiên, mọi thứ dường như không còn là vấn đề khi họ chiến thắng Panama ở lượt trận thứ 2 với tỷ số 6-1.
Bên trong một phòng ngủ tại khách sạn nơi đội tuyển Anh cư trú.
Với chiến thuật tương tự, Croatia cũng đánh bại được sự ảnh hưởng của những đêm trắng ở St. Peterburg. Tomislav Pacak, phát ngôn viên của đội tuyển cho biết Liên đoàn bóng đá Croatia cũng đã sắp xếp để lắp thêm những chiếc rèm dày và tối tại khu nghỉ của đội tuyển. “Cách này làm việc rất tốt”, Pacak cho biết.
Croatia đã đánh bại Nigeria trong lượt trận đầu tiên, thậm chí chiến thắng 3-0 trước ứng cử viên vô địch Argentina.
Trong khi các yếu tố bất lợi đến sinh học cơ thể không phải là điều lớn nhất quyết định đến kết quả thi đấu của các đội bóng, khoa học thể thao chỉ ra các công nghệ hỗ trợ, dù hiện đại như kính Re-time hay đơn giản như những chiếc rèm cửa, cũng có thể tăng thêm từ 1-2% hiệu suất thi đấu.
Và tại một giải bóng đá như World Cup, bất kỳ lợi thế nhỏ bé nào cũng có thể tạo nên sự khác biệt.