Danh Phương
Theo một cuộc nghiên cứu mới do các nghiên cứu gia trường Đại học Harvard thực hiện thì khi cố hiểu được ý định của một ai đó, động vật linh trưởng không thuộc người mong đợi những kẻ khác hành động một cách có lý lẽ bằng cách thực hiện hành động thích hợp nhất trong hoàn cảnh cho phép.
Công trình nghiên cứu do Justin Wood, sinh viên tốt nghiệp ngành Tâm lý học thuộc Khoa Nghệ thuật và Khoa học tại Harvard hướng dẫn, cùng với sự có mặt của David Glynn - trợ lý nghiên cứu, Marc Hauser - giáo sư tâm lý học tại Harvard, và Brenda Phillips của trường Đại học Boston.
Wood nói: “Một quan điểm vượt trội về động vật linh trưởng không thuộc người là chúng chỉ chú tâm vào những hành vi "trông thấy quen quen" khi cố hiểu những kẻ khác đang nghĩ gì. Ngược lại, nghiên cứu của chúng tôi lại cho thấy động vật linh trưởng suy luận ý định của đối tượng khác theo một cách "sành điệu" hơn nhiều. Chúng trông vào những cá nhân khác thực hiện hành động có lý nhất nếu có thể, dựa vào những trở ngại môi trường mà chúng gặp phải.”
Các nhà khoa học đã nghiên cứu phản ứng cư xử của hơn 120 động vật linh trưởng, bao gồm khỉ chóp bông, khỉ rhesus và tinh tinh. Những loài này tượng trưng cho ba nhóm động vật linh trưởng chính là loài khỉ có tên gọi New World monkeys, Old World monkeys và khỉ không đuôi. Cả 3 loài này đều được thử nghiệm theo cùng 1 phương pháp, và kết quả cho thấy sự đáp lại hành vi giống nhau trong số những loài khác nhau.
Trong cuộc thí nghiệm đầu tiên, người ta đưa ra 2 hộp có chứa thức ăn bên trong cho những con linh trưởng, và người thử nghiệm hoặc là cố tình ôm chặt lấy một trong hai cái hộp, hoặc đặt phịch tay của chúng lên trên một trong hai cái hộp theo một cách rất ngẫu nhiên. Về phía cả 3 loài, những con linh trưởng đã nhằm vào hộp thức ăn được ôm chặt 1 khoảng thời gian lâu hơn so với cái hộp mà người ta đặt tay chúng lên. Điều này cho biết linh trưởng đã suy luận đúng hướng phần nào hành động của người thử nghiệm khi anh ta ôm chặt cái hộp thức ăn, và chúng có thể hiểu được sự khác nhau giữa hành vi ngẫu nhiên và hành vi có mục đích.
Khỉ Rhesus là một trong ba loài động vật linh trưởng đáp lại những hành vi của người thử nghiệm. (Ảnh: Justin Wood)
Trong cuộc thí nghiệm thứ hai, các nhà nghiên cứu thắc mắc không biết là những con linh trưởng có suy ra được mục đích của đối tượng khác hay không dưới sự mong đợi vào từng cá nhân khác sẽ thực hiện hành động có lý lẽ nhất trong điều kiện trở ngại môi trường cho phép. Một làn nữa, người ta đưa ra 2 hộp có chứa thức ăn bên trong cho những con linh trưởng. Trong một cảnh được dàn dựng giả tạo, người thử nghiệm lấy khuỷu tay đụng vào cái hộp trong lúc hai tay cầm đầy thức ăn, và trong một cảnh khác, cũng như thế, nhưng lần này trên tay anh ta không có gì cả.
Những con linh trưởng đã tìm thức ăn trong hộp người thử nghiệm đã đụng khuỷu tay vào lúc đang có đầy nắm thức ăn trên tay. Chúng suy xét cũng giống như con người vậy thôi, nếu như trên tay ai đó có đầy thức ăn rồi, vậy thì rất hợp lý để họ dùng khuỷu tay ra ám hiệu là trong hộp có thức ăn, nhưng ngược lại, nếu như tay họ không có gì thì không có lý nào họ lại dùng đến khuỷu tay, bởi vì khi đó họ đã có thể dùng đến bàn tay đang rảnh.
Các nhà tâm lý học phát triển đã phát hiện ra điều này ở trẻ con thuộc dạng nhận thức được hành động có lý lẽ này, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa thể hiểu được khả năng này chỉ có duy nhất ở loài người, hay là được san sẻ với những loài động vật khác. Cuộc nghiên cứu cho thấy khả năng này đã được tiến hóa ở những loài linh trưởng không thuộc loài người cách đây 40 triệu năm trước.
Wood nói: “Cuộc nghiên cứu đại diện cho một trong những cuộc nghiên cứu so sánh lớn nhất về sự nhận thức của loài linh trưởng, và ý nghĩa của những phát hiện này càng đáng kể hơn do kết quả đạt được nhất quán thông qua việc nghiên cứu 3 loài linh trưởng khác nhau. Các kết quả mang hàm ý quan trọng trong việc nắm bắt được những quá trình tiến hóa, giúp cho chúng tôi hiểu được cách cư xử khác của con người.”
Khám phá trên được xuất bản trong ấn phẩm hôm 07 tháng 09 của tờ Science. Cuộc nghiên cứu do Viện Y tế Quốc gia, Viện Bảo tàng Guggenheim và Liên đoàm Khoa học quốc gia cấp quỹ.
Ghi chú: Bài báo cáo này được phỏng theo tờ tin tức phát hành do trường Đại học Harvard xuất bản.