Sau vụ hỏa hoạn Nhà thờ Đức Bà Paris, các nhà khảo cổ được phép tìm kiếm bên dưới di tích và những hiện vật họ khai quật đã làm sáng tỏ thêm lịch sử của một trong những biểu tượng của nước Pháp.
Ngày 7/12/2024, Nhà thờ Đức Bà Paris (Notre Dame), một trong những biểu tượng lâu đời và nổi tiếng nhất của nước Pháp, mở cửa đón khách tham quan trở lại sau 5 năm đóng cửa phục dựng kể từ vụ hỏa hoạn vào tháng 4/2019.
Bên trong Nhà thờ Đức Bà Paris. (Nguồn: AFP/TTXVN).
Sau vụ hỏa hoạn, phải mất gần ba năm để dọn sạch đống đổ nát và gia cố các bức tường đá và mái vòm trên trần bị hư hại.
Theo quy định tại Pháp, bất kỳ dự án xây dựng nào làm xáo trộn đất nơi có thể tìm thấy các hiện vật hoặc di tích cổ đều phải có sự tham gia của các nhà khảo cổ.
Tại Nhà thờ Đức Bà, nhiệm vụ của họ là đảm bảo không có hiện vật có giá trị nào bị đè bẹp bởi giàn giáo nặng 770 tấn được dựng lên để xây dựng lại ngọn tháp.
Nhà khảo cổ Christophe Besnier và nhóm của ông từ Viện Nghiên cứu Khảo cổ học Quốc gia Pháp ban đầu chỉ được cấp không quá năm tuần để đào dưới sàn đá tại giao lộ, nơi cánh ngang (cánh tay ngắn của nhà thờ hình chữ thập) gặp gian giữa và ca đoàn.
Các hiện vật lịch sử rất phổ biến ở Nhà thờ Đức Bà. Nhưng vì nhóm của Besnier chỉ được phép đào sâu 40.6cm dưới sàn - độ sâu của nền móng giàn giáo - nên ông thực sự không mong đợi sẽ tìm thấy nhiều hiện vật. May mắn thay, ông đã sai khi nhóm của ông đã tìm thấy 1.035 mảnh vỡ của nhiều tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp ở trung tâm nhà thờ.
Phần đầu của một bức tượng được tìm thấy dưới nền Nhà thờ Đức Bà Paris. (Nguồn: Inrap)
Ngay khi nhóm của Besnier gỡ bỏ gạch lát sàn và một lớp đất mỏng cùng đống đổ nát, phần trên của một chiếc quan tài bằng chì đã xuất hiện. Gần đó, các tác phẩm điêu khắc bằng đá vôi cũng xuất hiện: những chiếc đầu và thân người có kích thước bằng người thật được xếp ngay ngắn ngay dưới sàn dọc theo lối vào dàn hợp xướng.
Sau đó, Besnier được phép đào sâu hơn 40.6cm để có thể khai quật các hiện vật. Trong khi nhóm xây dựng chờ đợi, cuộc khai quật dự kiến trong năm tuần đã kéo dài hơn hai tháng.
Các nhà khảo cổ học xác định các bức tượng được khai quật là tàn tích của "màn chắn thánh giá" bằng đá vôi có từ thế kỷ 13 ban đầu ngăn cách dàn hợp xướng và thánh đường của Nhà thờ Đức Bà khỏi tầm nhìn của công chúng.
Bị tháo dỡ vào đầu thế kỷ 18, màn chắn cao gần 4m về cơ bản đã biến mất, chỉ còn lại một vài mảnh vỡ và không có mô tả đầy đủ cũng như bất kỳ ghi chép nào về số phận của nó.
Màn chắn thánh giá - một kiệt tác đã mất
Màn chắn thánh giá là một kiệt tác điêu khắc theo phong cách Gothic. Trong số những bức tượng có kích thước bằng người thật mà nhóm của Besnier khai quật được có đầu và thân của một bức tượng Chúa Kitô đã chết - đôi mắt nhắm nghiền, máu đỏ nhỏ giọt từ vết thương do giáo đâm vào hông.
Nhà sử học kiến trúc Mathieu Lours cho biết bức bình phong hình cây thánh giá tại Nhà thờ Đức Bà có hai mục đích.
Bị phá hủy vào đầu thế kỷ 18, một phần của màn chắn thánh giá đã bị chôn bên dưới Nhà thờ Đức Bà Paris. (Nguồn: Inrap)
Mục đích đầu tiên là tạo cho các linh mục một bục để đọc kinh thánh cho công chúng tụ họp ở gian giữa. Cầu thang dẫn đến bục giảng trên bức bình phong, từ đó các linh mục có thể thuyết giảng cho quần chúng.
Mục đích thứ hai là để đảm bảo sự riêng tư: Bức bình phong cho phép các linh mục ẩn mình trong dàn hợp xướng trong các buổi cầu nguyện hàng ngày của họ, tránh xa tầm nhìn của công chúng.
Lý do bức màn chắn thánh giá bị gỡ xuống
Bức màn che thánh giá đã tồn tại gần năm thế kỷ. Cuối cùng, các nghi lễ phụng vụ đã thay đổi, và phong cách Gothic đã bị chỉ trích. Các giáo sỹ của Nhà thờ Đức Bà là những người theo chủ nghĩa truyền thống, và họ giữ lại bức bình phong thánh giá của mình lâu hơn hầu hết các nhà thờ ở Pháp.
Nhưng dưới áp lực của Vua Louis XIV, người muốn có một dàn hợp xướng cởi mở hơn, bức bình phong thánh giá ban đầu cuối cùng đã bị tháo dỡ vào những năm 1710 và được chôn bên cạnh nơi nó từng đứng. Mặc dù các tác phẩm điêu khắc đã bị tháo dỡ và phá vỡ, chúng vẫn được coi là thiêng liêng, và do đó không được phép đưa ra khỏi nhà thờ.
Các nhà nghiên cứu đã khai quật được khoảng 1.000 mảnh bình phong, với mọi kích cỡ, trong đó có khoảng 700 mảnh vẫn còn dấu vết sơn. Nhà khảo cổ Besnier không chắc chắn nhóm của ông đã khai quật được bao nhiêu phần của bức màn chắn, nhưng ông tin rằng còn nhiều hơn thế nữa nằm dưới dàn hợp xướng, nằm ngoài phạm vi khai quật của họ.
Nếu không có vụ hỏa hoạn, Besnier cho biết, nhóm của ông sẽ không bao giờ có cơ hội khám phá ra ngay cả phần màn chắn này của thánh giá.