500 năm trước, Trạng Lường Lương Thế Vinh giải câu đố cân voi của sứ nhà Minh bằng việc dắt voi xuống thuyền rồi đo vạch nước. Bây giờ, để giải câu đố cân một con cá voi còn sống ở biển, bạn sẽ làm thế nào?
Giai thoại kể về Lương Thế Vinh (1441-1496) như sau: khoa thi Đình năm Quang Thuận thứ tư, đời vua Lê Thánh Tông (1463) Lương Thế Vinh đỗ trạng nguyên, sau đó được cử tiếp sứ nhà Minh, Chu Hy.
Chu Hy ra bài toán tính cân nặng một con voi. Lương Thế Vinh cho dắt voi xuống thuyền rồi đánh dấu mép nước bên thuyền khi bị sức nặng đè xuống. Sau đó, ông ra lệnh dắt voi lên rồi đổ đá xuống thuyền cho đến lúc thuyền chìm xuống đến đúng dấu vạch nước đã đánh dấu. Cuối cùng là đưa từng viên đá lên cân và cộng kết quả để ra cân nặng con voi.
Câu chuyện này không chỉ cho thấy trí thông minh của Lương Thế Vinh mà còn cho ta thấy cách thức đơn giản đo đếm một đối tượng có kích thước lớn.
Ai có thể đặt một con cá voi khổng lồ còn sống lên cân? (Ảnh: Fredrik Christiansen).
Thế nhưng đó là một con voi trên cạn, dù to lớn thì người ta vẫn có thể dắt nó xuống thuyền. Còn loài động vật kích thước khổng lồ như cá voi thì phải làm sao để cân?
Chắc chắn không phải là xẻ từng khúc thịt ra để cân rồi cộng từng mảng. Cho đến bây giờ người ta cũng mới chỉ có thể ước tính được khối lượng cá voi khi chúng đã chết và dạt vào bãi biển.
Trả lời câu hỏi "làm sao để cân một con cá voi còn sống", giáo sư, nhà nghiên cứu Fredrik Christiansen từ Viện nghiên cứu nâng cao Aarhus (Đan Mạch) cho biết cần phải sử dụng máy bay không người lái để chụp ảnh.
Nhóm nghiên cứu của Fredrik Christiansen phối hợp cùng Chương trình theo dõi sức khỏe cá voi phía nam ở Argentina và Viện Hải dương học Woods Hole ở Mỹ phát triển một mô hình tính toán chính xác khối lượng và thể tích cơ thể của cá voi hoang dã.
Khối lượng cơ thể là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự tồn tại của cá voi như một nhóm. Nó xác định việc sử dụng năng lượng, nhu cầu thức ăn và tốc độ tăng trưởng của chúng.
Tuy nhiên, hầu hết những gì chúng ta biết về kích thước cơ thể của cá voi thường đến từ các tài liệu khoa học cũ hoặc từ các ghi chép về cá voi bị mắc kẹt trên bãi biển.
Bằng việc sử dụng máy bay không người lái, các nhà khoa học đã chụp những bức ảnh khi cá voi trồi lên mặt nước để thở. Khi đó cá voi sẽ lộ cả lưng và hai bên sườn. Từ đó có được các phép đo chiều dài, chiều rộng và chiều cao của con vật. Cuối cùng là tính toán chuyển đổi kích thước các chiều để ra khối lượng và thể tích cơ thể.
Theo giáo sư Fredrik Christiansen, việc tính toán khối lượng cơ thể của những con cá voi sống hoang dã sẽ giúp ích cho các nghiên cứu khoa học, nắm bắt được sự phát triển của loài này.
Phương pháp này cũng áp dụng trên nhiều loài động vật biển khác để đánh giá sức khỏe, khả năng sống sốt và xây dựng phương pháp bảo tồn.
Cá voi là tên gọi chung của nhóm động vật biển trong bộ cá voi. Trong đó cá voi tấm sừng hàm (gồm cá voi xanh, cá voi đầu bò, cá voi lưng gù) là loài động vật lớn nhất Trái đất. Một con cá voi xanh trưởng thành có thể nặng tới 190.000kg.