Cá black swallower sống ở độ sâu 700 - 3.000m dưới biển có miệng rộng, bụng lớn và hàm răng giống như bẫy gai ngăn con mồi thoát ra.
Nhằm đảm bảo không bỏ lỡ con mồi, cá black swallower (Chiasmodon niger) phát triển một bộ hàm ấn tượng và cái bụng giống quả bóng cho phép chúng nuốt chửng những con mồi lớn hơn cả bản thân. Loài cá này chỉ dài 25 cm nhưng có thể nuốt những con cá dài hơn gấp đôi và nặng gấp 10 lần.
Một con cá ấu trùng nhỏ (trái) sắp bị cá black swallower (phải) nuốt chửng. (Ảnh: Paul Caiger/Woods Hole Oceanographic Institution).
Cá black swallower phân bố ở nhiều vùng biển thế giới, bao gồm các vùng biển nhiệt đới và ôn đới thuộc Đại Tây Dương, Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương. Tuy nhiên, cần lặn rất sâu nếu muốn quan sát một cá thể sống. Chúng thường hoạt động ở độ sâu khoảng 700 - 3.000 m dưới biển, nơi ánh sáng Mặt Trời khó chạm tới. Kể cả ngày nay, khi có nhiều hoạt động thám hiểm biển sâu và tàu lặn hoạt động từ xa, người ta cũng hiếm khi nhìn thấy một con cá black swallow trong môi trường sống tự nhiên.
Black swallower sống đơn độc và thích nghi rất tốt với cuộc sống dưới vùng nước sâu thẳm. Giống như một máy bay ném bom tàng hình, cơ thể chúng tối màu và không có vảy để tránh bị kẻ săn mồi và con mồi phát hiện.
Nếu tìm thấy bất cứ con mồi nào trong môi trường khắc nghiệt này, cá black swallower sẽ nhanh chóng đánh chén bằng cái miệng há rộng. Để ngăn con mồi thoát ra, miệng và vòm miệng của chúng phủ đầy những chiếc răng sắc nhọn, lồng vào nhau và hướng vào trong thực quản, hoạt động giống như một chiếc bẫy gai.
Tuy nhiên, phương pháp ăn uống này không hoàn hảo. Đôi khi người ta bắt gặp những con cá black swallower nổi trên mặt nước với chiếc bụng sắp nổ tung vì đầy hơi, dù rất hiếm. Điều này xảy ra khi con mồi bị nuốt quá lớn và bắt đầu phân hủy trước khi kẻ đi săn có thể tiêu hóa.
Cá black swallower có thể nuốt con mồi to lớn hơn mình. (Ảnh: Lea Lee/Smithsonian)
Black swallower được báo cáo lần đầu tiên vào đầu thế kỷ 19 và xuất hiện trong nhiều tài liệu về hoạt động thám hiểm đại dương từ những thập kỷ trước. Một trong những mô tả lịch sử sống động nhất nằm trong cuốn sách Creatures of the Sea: Being the Life Stories of Some Sea Birds, Beasts, and Fishes của tác giả Frank Thomas Bullen, xuất bản năm 1904.
"Quái vật đáng chú ý tiếp theo là một ví dụ về quái vật Chimaera biển sâu, Chiasmodon niger. Về bề ngoài, chúng thực sự là một cơn ác mộng với màu đen hoàn toàn, miệng xẻ đôi đầu theo chiều dài", Bullen viết.
"Phần miệng rộng của chúng được trang bị những chiếc răng hữu hiệu, không chỉ ở hàm mà còn trong vòm miệng. Răng cửa hình móc và dịch chuyển được, nên dù có thể bị đẩy vào trong để tiếp nhận con mồi, răng cũng giúp ngăn con mồi chui ra. Chúng có thể và thực sự đã nuốt cả con cá lớn hơn bản thân - một điều tưởng như bất khả thi, nhưng thực tế vẫn xảy ra", Bullen viết.