Về già, hệ tiêu hóa cũng teo đi (không tính những khối mỡ bám vào đường tiêu hóa khi bị béo phì), đồng thời giảm cả 3 chức năng: co bóp, tiết dịch và hấp thu. Chính vì những lý do này mà nhiều chứng bệnh đường tiêu hóa phát sinh khi tuổi cao như nghẹn, nấc, đầy bụng, táo bón hoặc phân không thành khuôn.
| Người già cần ăn thức ăn dễ tiêu hóa để tránh các bệnh như nghẹn, nấc, đầy bụng, táo bón... (Ảnh: w73) |
Vì sao người già hay bị nghẹn?
Nói chung, lớp cơ của hệ tiêu hóa khi về già đều ít hay nhiều teo đi và do vậy giảm sức co bóp. Bình thường, các thớ cơ vòng ở thực quản luôn luôn ở tình trạng co nhẹ (có trương lực) khiến ống này kín mít, nhưng khi làm động tác “nuốt” thì đoạn trên thực quản mở ra để nhận thức ăn và ngay sau đó co lại để đẩy thức ăn xuống đoạn dưới (đã kịp mở ra chờ đón); cứ vậy, thức ăn bị đẩy xuống dạ dày chỉ hết vài ba giây đồng hồ.
Nhưng ở người già, đoạn thực quản vừa giãn (hay vừa co) thì “trơ” ra, phải mất thời gian lâu hơn mới phục hồi để co (hay giãn) tiếp được, nhất là sự phối hợp co - giãn của đoạn trên với đoạn dưới mất nhịp nhàng làm người già dễ bị nghẹn. Đừng quá lo lắng, chỉ cần tạm ngừng ăn một phút, có thể nuốt một ngụm nước nhỏ. Khi ăn tiếp, cần nhai kỹ, tập trung ý thức nuốt cho dứt khoát.
Tuy nhiên nếu nghẹn xảy ra liên tiếp, nhiều lần, cần gặp thầy thuốc, vì rất có thể từ nguyên nhân khác. Cũng do giảm trương lực cơ thực quản, nhiều cụ già mắc chứng “trào ngược” dịch dạ dày lên thực quản. Tuy nhiên, thủ phạm hay tòng phạm của chứng này còn có thể do dạ dày co bóp bất thường và cơ vòng ngăn dạ dày với thực quản lỏng lẻo.
Sa dạ dày
Nếu dạ dày co bóp kém có thể làm dạ dày sa xuống thấp ở các mức độ từ nhẹ tới nặng (gặp ở 1/3 số cụ già trên 70 tuổi). Có những trường hợp dạ dày sa xuống tận dưới rốn, kể cả xuống khung chậu. Trường hợp dạ dày sa rất thấp sẽ gây cảm giác “đầy bụng” sau khi ăn: thức ăn tồn lưu rất lâu trong dạ dày, gây cảm giác “ậm ạch”, “nặng bụng”.
Một nguyên nhân khác làm sa dạ dày là các bắp thịt (cơ) ở thành bụng bị “nhẽo” - mà bằng chứng là khi đứng thẳng, bụng cứ “chướng” ra phía trước mà không liên quan đến lớp mỡ dày ở thành bụng. Do vậy, nhiều trường hợp chỉ cần tập đều đặn các cơ bụng là khắc phục được chứng sa dạ dày. Ví dụ, nằm ngửa trên giường, thẳng chân và từ từ giơ hai chân lên cao.
Cảm giác ăn không ngon
Sự co bóp các cơ ruột cũng thường suy giảm ở cơ thể người già khiến thức ăn vận chuyển từ đoạn ruột trên xuống đoạn dưới chậm nên nhiều cụ già thường không có cảm giác đói khi đến bữa ăn. Tuy nhiên, còn những nguyên nhân khác gây cảm giác mất ngon miệng, ví dụ suy giảm vị giác, lượng nước bọt, hoặc có một bệnh mạn tính khiến cơ thể mệt mỏi, đau đớn; hoặc có một nỗi lo lắng, bực dọc khiến tâm thần bất an hoặc do mất ngủ.
Đại tiện phân không lành
Nguyên nhân của tình trạng này là khả năng tiết dịch của hệ tiêu hóa cũng suy giảm. Một số người già bị rụng răng, nên khả năng nghiền thức ăn kém, bên cạnh việc chọn các thức ăn mềm, dễ tiêu hóa nên mang răng giả.
Các chứng viêm loét dạ dày
Vi khuẩn gây rắc rối cho người già (mà ít gây bệnh cho người trẻ) có tên là Helicobacter Pylori (viết tắt là HP). Khi độ toan ở dịch vị giảm (do tuổi cao), loại vi khuẩn này sẽ gây viêm loét dạ dày. Những cụ có độ toan dạ dày bình thường lại gặp rắc rối khi mắc chứng “trào ngược” dịch dạ dày lên thực quản (gây tổn thương, viêm loét thực quản), với cảm giác bỏng rát ở thực quản.
Có thể bị sỏi mật
Từ tuổi 40, túi mật đã bắt đầu có dấu hiệu “già”. túi teo đi (chứa được ít mật), các cơ ở vách túi mật kém sức co bóp (đẩy không hết mật xuống ruột), ngoài ra gan cũng kém sản xuất mật, lượng mật còn sót lại dễ tạo sỏi. Có thể nói bệnh ở túi mật và đường dẫn mật (viêm, sỏi) ở người già có tỷ lệ rất cao so với người trẻ.
Táo bón
Những cụ già ít vận động (do tuổi tác, do thói quen nghề nghiệp phải ngồi lâu một chỗ) sẽ làm phân tồn trữ lâu ở trực tràng, lâu ngày dẫn đến táo bón. Táo bón lâu ngày sẽ gây phồng các tĩnh mạch vùng hậu môn, gọi là bệnh trĩ. Cơ vòng hậu môn ở người già không còn chặt như hồi trẻ. Nhiều cụ khi mót đại tiện rất khó giữ được phân lại.
Ngoài các bệnh kể trên, hội chứng kích ứng ruột, hội chứng kém hấp thu cũng gây nhiều phiền toái cho sức khỏe người già. Để khắc phục những căn bệnh này, người già cần ăn thức ăn dễ tiêu hóa, không nên ăn quá no, ăn nhiều bữa trong ngày, không ăn mặn, không ăn nhiều mỡ, cần tập thể dục thường xuyên như đi bộ. Cần đi khám sức khỏe theo định kỳ.