Nếu chúng ta ăn thịt của động vật ăn thịt hàng đầu, điều đó có nghĩa là con người đứng đầu chuỗi thức ăn? Điều này phụ thuộc vào định nghĩa của chúng ta về động vật ăn thịt.
Sư tử, sói xám và cá mập trắng lớn có một điểm chung: Chúng là những kẻ săn mồi hàng đầu. Chế độ ăn của chúng hầu như chỉ có thịt, và ngoại trừ một số trường hợp hiếm hoi, những loài động vật này không có kẻ thù tự nhiên - ngoại trừ con người.
Vì vậy, nếu chúng ta là động vật ăn thịt của động vật ăn thịt hàng đầu, điều đó có nghĩa là con người đứng đầu chuỗi thức ăn? Câu trả lời phụ thuộc vào cách bạn định nghĩa "động vật ăn thịt", tức là bạn đang giết để ăn hay chỉ giết các động vật khác, cũng như việc nhìn vào con người thời tiền sử hay hiện đại.
Định nghĩa về thứ hạng trong chuỗi thức ăn
Một thí dụ cơ bản về chuỗi thức ăn trong tự nhiên. (Ảnh: Freepik).
Trong sinh thái học - hay cách mà các sinh vật liên hệ với nhau, vị trí của con người trong chuỗi thức ăn không dựa trên những gì ăn hoặc không ăn chúng ta, hoặc vào những gì chúng ta giết.
"Nó hoàn toàn dựa trên những gì bạn ăn", Sylvain Bonhommeau, một nhà sinh thái học biển tại Viện nghiên cứu Ifremer ở Pháp cho biết.
"Câu trả lời là không - con người không phải là động vật ăn thịt hàng đầu bởi vì chúng ta không ăn tất cả những gì chúng ta giết".
Trong những nghiên cứu của mình, Bonhommeau và các đồng nghiệp tại Ifremer đã bắt đầu xác định vị trí của con người trên chuỗi thức ăn, còn được gọi là mức độ dinh dưỡng của chúng. Tại đây, các nhà khoa học thường chấm điểm mức độ dinh dưỡng trên thang điểm từ 1 đến 5.
Theo cách định nghĩa này, thực vật thu năng lượng bằng ánh sáng mặt trời, chiếm cấp độ 1. Động vật ăn cỏ ở cấp độ 2. Các loài chỉ ăn động vật ăn cỏ chiếm cấp độ 3. Các loài ở cấp 4 chỉ ăn động vật ăn thịt cấp 3...
Trong đó, các loài lấy thức ăn từ nhiều cấp độ dinh dưỡng, như động vật ăn tạp, được tính điểm bằng cấp độ dinh dưỡng trung bình của những gì chúng ăn, rồi cộng thêm một. Ví dụ, một loài ăn 50% thực vật và 50% động vật ăn cỏ sẽ là động vật ăn tạp cấp 2,5.
Con người xếp thứ hạng bao nhiêu?
Sử dụng dữ liệu từ Tổ chức Nông lương của Liên hợp quốc về mức tiêu thụ thực phẩm của con người trên khắp thế giới, các nhà khoa học phát hiện ra rằng trung bình con người nhận được 80% lượng calo hàng ngày từ thực vật và 20% từ thịt và cá.
Điều đó đưa con người ở hạng trung bình là 2,21 - tương đương với cá cơm và lợn.
Dẫu vậy, mức độ dinh dưỡng của chúng ta là khá khác nhau trên toàn thế giới. Như ở Burundi (Đông Phi), thực vật chiếm 96,7% trong khẩu phần ăn của người dân địa phương vào năm 2009, khiến những người dân ở quốc gia đó có mức độ dinh dưỡng là 2,04. Trong khi đó, những người ở Iceland, nơi có chế độ ăn bao gồm khoảng 50% thịt, có mức độ dinh dưỡng là 2,57.
Như vậy, có thể thấy rằng con người ngày nay không thực sự đứng đầu chuỗi thức ăn, mặc dù chúng ta kiểm soát phần lớn thực phẩm và "thống trị" các giống loài khác ở một khía cạnh nào đó.
Trái lại, con người có thể từng là những "kẻ săn mồi đỉnh cao", với chế độ ăn chủ yếu là thịt từ khoảng 2 triệu năm đến 12.000 năm trước - cũng là khi kỷ băng hà cuối cùng kết thúc.
Người tiền sử - theo bài đánh giá được công bố vào năm 2021 trên Tạp chí Nhân học Sinh học Hoa Kỳ, có nhiều điểm tương đồng về mặt sinh lý với động vật ăn thịt hơn là động vật ăn cỏ. Chẳng hạn như dạ dày của người tiền sử có nồng độ axit cao, chủ yếu để phá vỡ các protein phức tạp và tiêu diệt vi khuẩn có hại.
Tuy nhiên dần theo thời gian, con người bắt đầu phát triển công nghệ cho phép họ tiêu thụ số lượng thực vật cao hơn, như các công cụ bằng đá để chế biến ngũ cốc, và sau đó là sự ra đời của nông nghiệp.