Các quan sát mới từ kính viễn vọng Hubble đã tiết lộ những điều thú vị về Vết Đỏ Lớn trên sao Mộc - cơn bão khổng lồ đã tồn tại suốt 190 năm.
Hình ảnh thu được cho thấy cơn bão này không hoàn toàn đứng yên như vẻ bề ngoài, mà thực chất dao động như thạch và thay đổi hình dạng, tương tự một quả bóng căng thẳng bị bóp méo.
Trong 90 ngày, từ tháng 12/2023 đến tháng 3/2024, Hubble đã ghi nhận những chuyển động bất thường của Vết Đỏ Lớn.
Cơn bão không chỉ thay đổi về tốc độ mà còn biến đổi kích thước. Nhà khoa học Amy Simon từ NASA cho biết: "Chúng tôi biết rằng chuyển động của cơn bão thay đổi theo thời gian, nhưng thật bất ngờ khi kích thước của nó cũng dao động. Đây là lần đầu tiên chúng tôi có đủ dữ liệu để quan sát điều này".
Vết Đỏ Lớn là cơn xoáy nghịch lớn nhất trong Hệ Mặt trời, đủ lớn để chứa Trái đất. Dù cơn bão này đã tồn tại gần hai thế kỷ, những thay đổi gần đây về chuyển động và hình dạng cho thấy cấu trúc của nó phức tạp hơn nhiều so với những gì chúng ta từng nghĩ.
Qua các hình ảnh tua nhanh, các nhà khoa học phát hiện cơn bão lắc lư và thay đổi kích thước theo thời gian. Những phát hiện này đã được công bố trong Tạp chí khoa học Hành tinh và trình bày tại cuộc họp thường niên của Ban khoa học hành tinh thuộc Hiệp hội Thiên văn học Mỹ.
Ngoài ra, các nhà thiên văn còn sử dụng kính viễn vọng không gian James Webb để quan sát Vết Đỏ Lớn qua ánh sáng hồng ngoại, trong khi Hubble tập trung vào ánh sáng khả kiến và tia cực tím. Kết quả cho thấy, trung tâm cơn bão lạnh, với các đám mây dày chứa amoniac, nước và khí phosphine – có thể là yếu tố tạo nên màu đỏ đặc trưng của nó.
Việc theo dõi những thay đổi trong cơn bão có thể giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về các quá trình diễn ra trong bầu khí quyển của sao Mộc. (Nguồn: NASA)
Các nhà khoa học NASA theo dõi Vết Đỏ Lớn hằng năm thông qua chương trình OPAL, nhưng lần này, họ thực hiện những quan sát chi tiết hơn nhằm nghiên cứu sâu về sự thay đổi của cơn bão qua các tháng. Nhà khoa học Mike Wong từ Đại học California so sánh Vết Đỏ Lớn như một chiếc bánh sandwich quá đầy, bị ép bởi các luồng gió mạnh phía bắc và nam của sao Mộc.
Những phát hiện mới này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về thời tiết trên sao Mộc mà còn mở ra cơ hội nghiên cứu các hành tinh ngoài Hệ Mặt trời.
Vết Đỏ Lớn đang dần thu hẹp
Trong thập kỷ qua, các nhà thiên văn học nhận thấy Vết Đỏ Lớn đang dần thu nhỏ. Dự đoán cho thấy cơn bão sẽ tiếp tục co lại đến khi đạt được hình dạng ổn định hơn và ít bị dao động. Nhà khoa học Amy Simon giải thích: "Hiện tại, cơn bão chiếm trọn dải vĩ độ của nó, nhưng khi co lại, các luồng gió sẽ giúp ổn định vị trí của nó".
Mặc dù kích thước thu hẹp, các nhà khoa học ghi nhận rằng tốc độ chuyển động của cơn bão không thay đổi nhiều. Thông qua quan sát kéo dài, họ phát hiện cơn bão không chỉ nhỏ lại mà còn thay đổi hình dạng, điều này có thể ảnh hưởng đến cách nó tương tác với các hệ thời tiết khác trên sao Mộc.
Leigh Fletcher, một nhà khoa học khác, nhấn mạnh: "Sự thay đổi hình dạng này có thể tác động đến cách mép xoáy của cơn bão va chạm với các hệ thời tiết khác". Ông cũng cho rằng việc theo dõi dài hạn các hệ thống khí quyển giúp khám phá thêm nhiều mô hình và cấu trúc tinh vi hơn trong thời tiết hỗn loạn.