Tàu OSIRIS-Rex gom nhiều bụi và đất đá từ bề mặt tiểu hành tinh Bennu tới mức thiết bị lấy mẫu không thể đóng chặt, khiến một phần vật chất bay vào không gian.
Ảnh chụp bằng camera SamCam trên tàu OSIRIS-REx’s SamCam hôm 22/10/2020 cho thấy đầu của thiết bị lấy mẫu chứa đầy bụi và đá thu thập từ Bennu và một số hạt bụi bay vào không gian. Ảnh: NASA.
Theo thông báo hôm 23/10 của nhóm phụ trách nhiệm vụ, các chuyên viên điều khiển OSIRIS-Rex đang lên kế hoạch xếp mẫu vật vào khoang hồi quyển của tàu càng sớm càng tốt để giảm tối đa lượng vật chất bị thất thoát. Họ hy vọng có thể bắt đầu hoạt động kéo dài nhiều ngày sau đó vào ngày 27/10.
"Dù chúng tôi phải tiến hành cất mẫu vật nhanh chóng hơn, đó không phải là vấn đề tồi tệ. Chúng tôi rất phấn khỏi khi thấy lượng mẫu vật dồi dào sẽ trở thành đề tài nghiên cứu trong nhiều thập kỷ từ sau khoảnh khắc lịch sử này", Thomas Zurbuchen, phó giám đốc khoa học tại trụ sở của NASA ở Washington, chia sẻ.
Tàu OSIRIS-Rex trị giá 800 triệu USD phóng vào tháng 9/2016 và tới Bennu vào tháng 12/2018. Mục tiêu chính của nhiệm vụ là mang ít nhất 60 g vật chất nguyên thủy từ Bennu về Trái Đất vào ngày 24/9/2023 khi khoang hồi quyển đáp xuống sa mạc Utah. Mọi dấu hiệu đều cho thấy tàu vũ trụ đã thu thấp nhiều hơn mục tiêu trong lần tiếp cận đầu tiên kéo dài 6 giây với Bennu thông qua Cơ chế Thu thập Mẫu vật Chạm và Rời (TAGSAM) của OSIRIS-REx.
Cánh tay robot luồn sâu xuống 48 cm bên dưới bề mặt Bennu, theo trưởng nhóm nghiên cứu Dante Lauretta ở Đại học Arizona. Những bức ảnh chụp bởi tàu vũ trụ cho thấy đầu lấy mẫu vật chứa đầy vật liệu, chứng tỏ OSIRIS-REx đã gom ít nhất hàng trăm gram bụi đá từ Bennu. Tuy nhiên, ảnh chụp cũng hé lộ một đám mây hạt thoát ra từ TAGSAM thông qua các khe hở, nơi những viên đá nhỏ ngăn phần nắp bằng sợi mylar của thiết bị đóng kín. Quá trình thất thoát xảy ra khi OSIRIS-REx xoay TAGSAM để xem xét mẫu vật đã thu thập, theo Lauretta.
Ban đầu, Lauretta và đồng nghiệp lên kế hoạch cân mẫu vật vào ngày 24/10, hoạt động đòi hỏi tàu OSIRIS-REx phải xoay tròn. Nhưng điều này chắc chắc sẽ làm mất nhiều hạt bụi tiểu hành tinh hơn, do đó các thành viên trong nhóm nghiên cứu dự định tiến thẳng tới cất giữ mẫu vật. Họ cũng hoãn kích hoạt động cơ làm chậm tốc độ bay xa khỏi Bennu vì cùng lý do.
Lauretta cho biết rất khó xác định lượng vật chất thất thoát nhưng ước tính khoảng 10 g mẫu vật Bennu đã bay mất do các hoạt động chụp ảnh gần đây và có thể hao hụt tiếp vài chục gram quá trình cất giữ. Tốc độ thất thoát có vẻ khá thấp khi Bennu chuyển động tương đối ít. Nếu những con số này đúng và tàu OSIRIS-REx thực sự thu được vài trăm gram vật chất hôm 20/10, nhiệm vụ đang trên đà tiến triển tốt.
Mẫu vật sẽ không được cất đi ngay lập tức. Đầu tiên, nhóm nghiên cứu cần chốt kế hoạch mới sau khi cân nhắc việc rò rỉ hạt bụi tiểu hành tinh. Tàu OSIRIS-REx đang bay xa khỏi bề mặt Bennu và sẽ không tiếp cận tiểu hành tinh lần nữa. Nếu cất giữ mẫu vật thành công vào tuần sau, bước ngoặt lớn tiếp theo sẽ là đầu tháng 3/2021, khi OSIRIS-REx rời khỏi Bennu và bắt đầu hành trình trở về Trái Đất. Mẫu bụi và đá tiểu hành tinh sẽ được gửi tới các phòng thí nghiệm trên khắp thế giới, nơi những nhà khoa học có thể nghiên cứu và tìm kiếm manh mối về hệ Mặt Trời thuở sơ khai và vai trò của thiên thể giàu carbon như Bennu trong việc giúp sự sống nảy sinh trên Trái Đất.