Động đất hay còn gọi là địa chấn là sự rung chuyển trên bề mặt Trái đất do kết quả của sự giải phóng năng lượng bất ngờ ở lớp vỏ Trái đất và phát sinh ra sóng địa chấn. Ở bề mặt Trái đất, các trận động đất biểu hiện bằng cách rung chuyển và di chuyển hoặc phá vỡ mặt đất. Khi tâm chấn của một trận động đất lớn nằm ngoài khơi, đáy biển có thể bị dịch chuyển đủ để gây ra sóng thần. Động đất cũng có thể kích hoạt lở đất và hoạt động núi lửa.
Mỗi năm, Trung tâm Thông tin Động đất Quốc gia (NEIC) thuộc Chương trình Cảnh báo Động đất của Viện Nghiên cứu Địa chất Hoa Kỳ (USGS) ghi nhận được chừng 500.000 đến 1 triệu vụ rung chấn địa chất mà các dụng cụ có thể ghi nhận được. Trong số đó có khoảng 100.000 vụ con người có thể cảm nhận được và tầm 1.000 vụ để lại thiệt hại.
Đại thảm họa của thế kỷ 20
Vào ngày 22 tháng 5 năm 1960, một trận động đất lớn đã xảy ra ở thành phố Valdivia (Chile). Trận động đất kéo dài khoảng 10 phút nhưng cường độ chấn động lên tới 9,5 độ richter. Trận động đất này xuất phát từ một vết nứt vỡ dài khoảng 800km. Đã có nhiều trận động đất khác trong lịch sử loài người được ghi lại. Nhưng đây là trận động đất lớn nhất xảy ra kể từ khi có ước tính chính xác về cường độ có thể xảy ra đầu những năm 1900. Vì vậy, nó vẫn được nhận định là trận động đất khủng khiếp nhất trong lịch sử loài người.
Trận động đất xảy ra ở Chile năm 1960 được đánh giá là khủng khiếp nhất trong lịch sử loài người. (Ảnh: Noaa)
Trận động đất ở Chile năm 1960 thực chất là một chuỗi các trận động đất mạnh hưởng đến quốc gia này từ ngày 21 tháng 5 đến 6 tháng 6 năm 1960. Trận động đất đầu tiên diễn ra diễn ra vào ngày 21 tháng 5 tại vùng biển gần thành phố cảng Puerto Montt. Trận động đất này mạnh bất thường với cường độ cao trong thời gian dài và trên diện rộng. Ngay sau khi trận thứ nhất diễn ra, cấp độ chấn động ngày càng mạnh hơn. Nó kéo dài tới ngày 23/5. Trận động đất đạt cường độ cực đại là vào lúc 19h ngày 22/5. Theo các nhà khoa học, xuất phát điểm của trận động đất ở Chile năm 1960 từ vùng lòng chảo Thái Bình Dương gần cảng biển Puerto Montt.
Thảm họa đi kèm
Siêu động đất này còn kích hoạt một loạt đợt sóng thần gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng cho miền nam Chile, Hawaii, Nhật Bản, Philippines, miền đông New Zealand, đông nam Australia… Tại Corral , cảng chính của Valdivia, mực nước dâng cao 4 m trước khi bắt đầu rút. Vào lúc 16h30, một làn sóng cao 8 m đã tấn công bờ biển Chile, chủ yếu giữa Concepción và Chiloé. Sau đó, một số cơn sóng thần cục bộ đã tàn phá nghiêm trọng bờ biển Chile, với những con sóng cao tới 25m. Hàng trăm người đã bị thiệt mạng.
Trận động đất còn kích hoạt nhiều đợt sóng thần gây thiệt hại nặng nề cho nhiều nước. (Ảnh: Noaa)
Sau đó, trận sóng thần đã vượt qua Thái Bình Dương với tốc độ vài trăm km/h và tàn phá Hilo, Hawaii , khiến 61 người thiệt mạng. Đồng thời, nó cũng khiến nhiều người tử vong ở vùng Sanriku phía đông bắc của Honshu, Nhật Bản. Tổng số người thiệt mạng từ trận động đất và sóng thần được công bố khoảng 7.000 người.
Trận động đất ở Chile năm 1960 còn gây ra nhiều vụ lở đất, diễn ra ở các thung lũng băng dốc ở phía nam Andes. Những trận lở đất này không gây ra nhiều thương vong cũng như thiệt hại kinh tế đáng kể vì hầu hết chúng xảy ra ở các khu vực không có người ở và chỉ có những con đường nhỏ. Sự sụt lún cũng phá hủy các tòa nhà đồng thời tạo ra các vùng đất ngập nước ở khắp nơi. Nhiều khu vực của thành phố bị ngập lụt, hệ thống điện và nước của Valdivia bị phá hủy hoàn toàn.
Trận động đất ở Chile năm 1960 còn gây ra nhiều vụ lở đất. (Ảnh: Noaa)
Sau khi trận động đất diễn ra 2 ngày, núi lửa Cordón Caulle phun trào. Vụ phun trào được cho là bắt nguồn từ trận động đất. Nó cũng tạo ra một cột tro bụi cao đến 6.000m và gây thiệt hại không nhỏ. Theo các nhà khoa học, năng lượng giải phóng từ thảm họa động đất - sóng thần - núi lửa ước tính lớn hơn 200 lần so với quả bom nguyên tử ném xuống thành phố Hiroshima của Nhật Bản vào năm 1945 trong Thế chiến thứ II.
Bên cạnh đó, các thảm họa liên tiếp diễn ra đã khiến cho 2 triệu người dân ở Chile bị mất nhà cửa. Các nhà lãnh đạo của Chile đã ước tính thiệt hại do trận động đất gây ra dao động từ 400 - 800 triệu USD.