Cách mới chẩn đoán và điều trị lao xơ hang

Lao xơ hang là thể lao phổi mạn tính mà đặc trưng là có hang vỏ bọc xơ hóa và tổn thương xơ nhiều chung quanh hang. Đây cũng là thể lao cuối cùng của các thể hậu lao tiên phát, có khả năng lây lan mạnh nhất vì thường xuyên có trong đờm của người bệnh.

Hình ảnh chụp X-quang bệnh nhân bị lao phổi (Ảnh: unboundedmedicine)

Các thể lao phổi xuất phát để hình thành lao xơ hang là lao thâm nhiễm có hang, viêm phổi bã đậu, lao hang phổi, lao tản mạn đường máu có hang, lao nốt có hang. Nguyên nhân các thể lao phổi nói trên chuyển thành lao xơ hang là do khả năng đáp ứng miễn dịch chống lao của bệnh nhân bị suy giảm, người bệnh được phát hiện chẩn đoán lao muộn và điều trị chống lao không đúng phương pháp, không phối hợp đủ thuốc, không liên tục đủ thời gian quy định từ 6-8 tháng.

Ở người trưởng thành cũng như người già mắc lao phổi, lao xơ hang là thể lao gặp nhiều nhất, chiếm gần 80%. Phần lớn trong số này đều được phát hiện muộn sau 12 tháng do công tác chẩn đoán và phát hiện của cơ sở y tế còn hạn chế.

Để khắc phục tình trạng này, mới đây Bệnh viện 103 đã có những bước tiến mới trong chẩn đoán xác định bệnh, giúp cho việc điều trị có hiệu quả hơn. Kinh nghiệm cho thấy, việc chẩn đoán trước tiên căn cứ vào bệnh sử mà người mắc lao từ 6 tháng đến trên 1 năm thường có những đợt tiến triển lao rầm rộ như ho, sốt cao hoặc sốt nhẹ về chiều kéo dài, ho ra máu, khó thở, gầy sút cân, ra mồ hôi đêm, ăn ngủ kém, mệt mỏi, nhiễm độc lao xen kẽ với các giai đoạn ổn định. Khám phổi nghe có tiếng ran ẩm đanh, to hạt, ran ổ, rì rào phế nang giảm, ngực lép, gõ đục. Mức độ tổn thương rộng ở cả hai bên phổi. Kết quả chụp X-quang phổi chuẩn thẳng và nghiêng thấy có nhiều hang, thể hình tròn hoặc méo, kích thước từ nhỏ đến lớn. Hang lớn chiếm trên 50%. Có nhiều hang khổng lồ, kích thước trên 6 cm, khu trú chủ yếu ở thùy trên một hoặc hai bên phổi. Có những bệnh nhân, trên phim còn nhìn thấy nhiều tổn thương xơ hóa xung quanh hang xơ, xơ hóa màng phổi gây co kéo khí quản, trung thất, rốn phổi, tim, vòng hoành làm các khoang gian sườn bị hẹp lại. Nhằm xác định chính xác số lượng hang lao, thành hang, hình thể hang, vị trí khu trú của hang lao, tất cả bệnh nhân đều được chụp cắt lớp vi tính lồng ngực và làm xét nghiệm soi phế quản ống mềm. Khi đã có những kết quả chẩn đoán chính xác, bệnh viện đưa ra phác đồ điều trị cụ thể cho từng trường hợp.

Mục tiêu điều trị lao xơ hang là làm cho tổn thương ổn định, hết nhiễm độc lao và âm hóa trực khuẩn lao. Theo kinh nghiệm, trước khi điều trị, người bệnh được các bác sĩ khám phân tích, làm kháng sinh đồ để xác định thuốc chống lao nào có khả năng bị kháng. Đồng thời cho người bệnh điều trị phối hợp ít nhất 2-3-4 thuốc mà trực khuẩn lao còn mẫn cảm.

Để dùng thuốc có hiệu quả mà an toàn, các bệnh nhân đều được làm xét nghiệm men gan, acid uric máu, urê, creatinin máu, nước tiểu, khám tai, mắt. Các thuốc mà bệnh viện 103 dùng trong điều trị lao xơ hang là rifampicin, pyrazinamid, ethambutol kết hợp với các thuốc chống lao hàng thứ yếu như ciproflo Xacin viên 500 mg, kanamycin tiêm bắp, ethionamid viên và cycloserin.

Đối với những bệnh nhân trước khi vào viện đã bị lao kháng thuốc, bắt buộc phải điều trị lâu hơn, khoảng 12-18 tháng sau khi trực khuẩn lao âm hóa trong đờm. Với những người bệnh sau 6 tháng điều trị mà lao xơ hang không âm hóa được trực khuẩn, hoặc những người có tổn thương lao ở một bên phổi, sức khỏe và chức năng phổi còn tương đối tốt thì sẽ có chỉ định phẫu thuật cắt thùy phổi hoặc cắt một bên phổi. Bằng kinh nghiệm chẩn đoán và điều trị tích cực trên của Bệnh viện 103, thời gian qua đã có nhiều bệnh nhân thể lao xơ hóa tiến triển tốt, sức khỏe hồi phục nhanh.

Giáo sư - Tiến sĩ Bùi Xuân Tám