Chất độc cổ đại mang tên “nụ cười thần chết”

Hàng nghìn năm trước khi Joker dùng hơi độc khiến nạn nhân mỉm cười khi chết trong truyện tranh, những kẻ thực dân Phoenicia trên hòn đảo Sardinia cũng ép buộc nạn nhân của chúng mỉm cười.

Các nhà khoa học công bố họ đã biết cách những người buôn bán trên biển xưa kia tạo ra nụ cười đáng sợ trên mặt nạn nhân khoảng 2800 năm trước – không phải bằng khí độc giống như kẻ thù của Batman, mà bằng chất độc từ thực vật.

Và một ngày nào đấy loại thực vật này có thể được sử dụng để tạo ra tác động giống như Botox, có thể làm giảm chứ không phải tăng thêm các nét của một khuôn mặt cười, các nhà nghiên cứu dự đoán.

Nụ cười tử thần cổ đại

Thế kỷ 8 trước công nguyên, Homer đã đưa ra thuật ngữ “nụ cười sardonic (mỉa mai)” – sardonic bắt nguồn từ “Sardinia” – trong các bài viết về nghi lễ giết người bằng độc tố tạo ra biểu hiện nhăn nhó.

Những người già không thể tự chăm sóc bản thân và tội phạm “bị đầu độc bằng thảo mộc sardonic rồi bị xử tử bằng cách ném xuống vực hoặc đánh cho đến chết”.

Trong nhiều thế kỷ thảo mộc này là một điều bí ẩn, nhưng trưởng nhóm nghiên cứu Giovanni Appendino và các đồng nghiệp cho biết họ đã phát hiện hợp chất tạo ra “nụ cười sardonic” trong một thực vật gọi là hemlock water-dropwort (họ độc cần).

Loại thực vật có hoa trắng này mọc trên những thân giống như cần tây dọc theo các ao và sông của hòn đảo hiện thuộc Italy.

Bí ẩn cổ đại

Khoảng một thập kỷ trước, một người chăn cừu Sardinian đã tự tử bằng cách ăn hemlock water-dropwort, để lại xác với một nụ cười.

Mặt nạ Phoenicia thuộc thế kỷ thứ 4 trước Công Nguyên được tìm thấy tại Tunisia mang một nụ cười giống với nụ cười trên mặt những nạn nhân của chất độc “nụ cười sardonic” Phê-ni-xi cổ đại tìm thấy trên đảo Sardinia. (Ảnh: DEA/G)

Cái chết này đã thúc đẩy Mauro Ballero, nhà thực vật học thuộc Đại học Cagliari tại Sardinia, nghiên cứu tất cả những trường hợp tử vong liên quan đến loại thực vật nói trên trong những thập kỷ gần đây.

Trong nghiên cứu mới, Ballero và các đồng nghiệp đã công bố chi tiết cấu trúc phân tử của chất độc trong thực vật và xác định làm thế nào nó ảnh hưởng đến cơ thể người.

Trưởng nhóm nghiên cứu Appendino, một nhà hóa học hữu cơ thuộc đại học Università degli Studi del Piemonte Orientale tại Ý, cho biết: “Đây là một hợp chất kịch độc và tạo ra những biểu hiện tương tự như nụ cười sardonic được mô tả trong thời kỳ cổ đại”.

“Hemlock water-dropwort được biết đến như một chất độc thần kinh và rất có thể chính là loại thảo mộc sardonic”.

Cây mao lương hoa vàng cũng là một ứng cử viên, nhưng loại thực vật này không mọc ở những nơi ẩm ướt, như được nhắc đến trong các tài liệu cổ đại, và độc tính của nó cũng không phù hợp.

“Ngoài ra, Sardinia là nơi duy nhất tại Địa Trung Hải có Hemlock water-dropwort”.

Ứng dụng trong y học

Cây Hemlock water-dropwort (họ độc cần) chính là thủ phạm gây ra “nụ cười tử thần”.

Theo báo cáo khoa học hiện đại thì Cần nước hình ống là loại thực vật độc nhất ở Bắc Mỹ. Hoa và thân cây thì an toàn nhưng phần rễ cây lại chứa chất nhựa chết người dù chỉ hấp thụ một lượng rất nhỏ, với thành phần chính là chất cicutoxin gây nên chứng co giật mạnh, đau đớn, buồn nôn, nôn, chuột rút và run cơ. Những người sống sót sau ngộ độc thường bị mất trí nhớ.

Là thành viên của họ cây cần độc chết người, loại thảo mộc này rất nguy hiểm vì rễ cây mùi thơm và có vị ngọt. Appendino cho biết: “Thông thường những thực vật độc thường đắng và bằng cách nào đấy thường gây khó chịu với con người”.

Cây cần nước hình ống có mối quan hệ họ hàng xa với cà rốt và cây củ cần nhưng có hàm lượng chất độc rất lớn. Kết quả nghiên cứu trên có thể dẫn tới nhiều ứng dụng trong y học hiện đại. Các đặc tính của cây cần nước hình ống có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc chế ra các loại biệt dược nhằm chữa trị cho các bệnh nhân bị liệt cơ mặt. Ông Appendino cho rằng: "Đây là tin tốt cho các công ty dược phẩm khi một ngày nào đó, loại thực vật này có thể được sử dụng để tạo ra tác động giống như Botox, có thể làm giảm chứ không phải tăng thêm các nét của một khuôn mặt cười. Nó làm giãn cơ và loại bỏ nếp nhăn".

Phát hiện được công bố trên tạp chí Natural Products.