Cholesterol là gì?

Cholesterol cao hiện là căn bệnh phổ biến trong xã hội hiện đại. Vậy Cholesterol là gì và cách chữa trị hiệu quả như thế nào?

Cholesterol là gì?

Nguồn gốc của cholesterol phần lớn là từ thức ăn.

Cholesterol là một chất béo có trong màng tế bào của đại đa số các mô tổ chức trong cơ thể và chúng được vận chuyển trong huyết tương của cơ thể con người. Nguồn gốc của cholesterol phần lớn là từ thức ăn được gan tổng hợp nên từ các chất béo bão hòa, và một phần nhỏ cholesterol được hấp thu trực tiếp từ thức ăn như: sữa, trứng, não, thịt đỏ, lòng lợn, lòng bò, mỡ động vật, tôm…

Đặc điểm của Cholesterol

Cholesterol không thể tan trong máu khi di chuyển đến các tế bào thì phải nhờ vào lipoprotein (lipoprotein là chất do gan tổng hợp ra, tan trong nước mang theo cholesterol).

Cholesterol được tổng hợp qua 2 nguồn đó là: Nguồn ngoại sinh (là nguồn nạp từ bên ngoài), Nguồn nội sinh (là nguồn gan, tế bào trong cơ thể tự tạo).

Khoa học đã chứng minh rằng, cơ thể của chúng ta rất cần Cholesterol để giúp duy trình các tế bào được khỏe mạnh, tăng quá trình trao đổi chất trong cơ thể, tạo vitamin D, tạo mật xanh,… Tuy nhiên, chúng ta cần phải chú ý kiểm soát được lượng Cholesterol mà chúng ta hấp thu vào trong cơ thể vì Cholesterol có 2 loại: Tốt và Xấu. Nếu chúng ta để lượng Cholesterol xấu tăng quá cao (vượt mức cho phép) sẽ ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe. Biến chứng có thể gây tắc nghẽn mạch máu hoặc nhiều bệnh nguy hiểm khác.

Bệnh về Cholesterol còn gọi là bệnh thừa Cholesterol hay Cholesterol cao.

Khi cholesterol trong máu dư thừa quá nhiều thì chúng sẽ đóng thành mảng mỡ trong thành mạch máu và gây cản trở dòng máu lưu thông trong các động mạch. Khi đó lượng oxygen trong máu sẽ không cung cấp đủ cho tim và như vậy nguy cơ bị đau tim sẽ tăng cao. Khi máu chạy lên não thiếu thì có thể gây ra đột quỵ.

Chứng bệnh dư thừa cholesterol huyết (hypercholesterolemia) không có dấu hiệu thể hiện bệnh chứng gì, chỉ được phát hiện khi thử máu.

Nhưng may thay, chứng bệnh này phòng ngừa cũng không có gì phức tạp. Chúng ta chỉ cần kết hợp ăn uống cho lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và thay đổi thói quen sinh hoạt hợp lý là có thể giàm được cholesterol cao.

Chỉ số LDL Cholesterol và HDL Cholesterol

• Chỉ số HDL Cholesterol hay còn gọi là Choleterol Tốt, là một chất đạm nhầy, nặng, có tỷ trọng khá cao, đặc biệt có khả năng lấy những cholesterol dư thừa trong thành mạch máu về gan để chuyển hóa, giảm nguy cơ tai biến, nhồi máu cơ tim.
• Chỉ số LDL Cholesterol cao hay còn gọi là Cholesterol Xấu, là 1 loại lipoprotein mang cholesterol ở trong máu, chỉ số này không có lợi vì nó làm cho Cholesterol thừa thãi xâm nhập vào thành mạch máu gây ra các biến chứng xơ vữa động mạch hoặc xơ cứng động mạch, nhồi máu cơ tim...

Bằng việc xét nghiệm máu, chúng ta có thể biết được chỉ số Cholesterol của chúng ta ở mức độ nào có trong ngưỡng cho phép hay không. Từ đó chúng ta sẽ có những biện pháp điều trị và phòng tránh thích hợp.

Thừa cholesterol nguy hiểm thế nào?

Tiến sĩ Phan Hướng Dương, Phó Giám đốc Bệnh viện Nội tiết Trung ương cho biết, có 5 nhóm nguyên nhân chính gây ra tình trạng thừa cholesterol. Trong đó, nguyên nhân chủ yếu đến từ lối sống và chế độ ăn uống. Cụ thể, ăn thực phẩm chứa nhiều cholesterol nguồn gốc từ động vật như thịt bò, mỡ bò, thịt lợn, mỡ lợn, thịt cừu, thịt gia cầm béo (vịt, ngỗng nuôi công nghiệp) và nội tạng động vật. Uống nhiều rượu, bia và các thức uống có ga cũng sẽ làm tăng cholesterol xấu.

Một số yếu tố khiến mức cholesterol cao không thể thay đổi được như tiền sử người trong gia đình bị bệnh tim...

Người Việt ăn ít rau, ít cá, nhiều thịt, thừa muối... Lối sống không khoa học, lành mạnh như lười tập thể dục và ít tham gia các hoạt động thể chất, không kiểm soát cân nặng, hút thuốc... làm tăng lượng cholesterol xấu. Điều này gây ra tình trạng xơ vữa động mạch, nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch. Những người mắc các bệnh lý nền như huyết áp cao, tiểu đường, có mức cholesterol cao hơn bình thường.

Cách phòng tránh và giảm Cholesterol hiệu quả

Với những người có chỉ số Cholesterol cao thì đa số trong khẩu phần ăn của họ có hàm lượng vượt qua ngưỡng bình thường. Do vậy, cần phải điều chỉnh khẩu phần ăn một cách hợp lý và khoa học hơn bằng cách kết hợp các khẩu phần ăn: ít mỡ, ít đạm, ít thịt với tăng lượng khẩu phần ăn nhiều cá, nhiều rau xanh, chất xơ…

Ăn những thức ăn bổ dưỡng cho tim

• Lọai bỏ các chất béo trans fat: Chất béo loại này có nhiều trong các thức ăn chiên, bánh qui, bánh ngọt snack, bánh qui giòn… Những sản phẩm dán nhãn “trans fat free” (không có trans fat) trên bao bì không phải là hoàn toàn không có trans fat vì tại Hoa kỳ một thực phẩm chứa thấp hơn 0.5gram trans fat cho mỗi xuất ăn thì coi như không có trans fat. Tuy số lượng nhỏ vậy nhưng nó sẽ nhanh chóng tích luỹ nếu bạn ăn quá nhiểu thức ăn loại này.
• Lựa chọn những chất béo lành mạnh hơn: Chất béo bão hòa có trong thịt đỏ và các sản phẩm bơ sữa làm tăng cholesterol toàn phần, cholesterol xấucòn gọi là Cholesterol LDL. Nói tóm lại, bạn không được sử dụng mỗi ngày quá 10 % calori từ chất béo bão hòa. Bạn nên ăn những miếng thịt nạc, những sản phẩm bơ sữa ít chất béo, những chất béo đơn không bão hoà thường có trong đậu phọng, ô liu và dầu canola.
• Hạn chế lượng cholesterol dung nạp: Không nên nạp cholesterol vượt quá 300mg/ngày hoặc dưới 200mg cho người đang bị bệnh tim. Những thực phẩm chứa nhiều Cholesterol nhất là: đồ nội tạng động vật, lòng đỏ trứng và sữa nguyên chất. Bạn nên chọn thịt nạc và sữa đã tách kem– Ăn các thực phẩm có nhiều acid béo Omega-3. Acid béo Omega-3 giúp làm giảm cholesterol xấu (LDL). Một số loại cá hồi , cá kèo, cá thu chứa nhiều acid béo Omega-3. Một số nguồn Omega -3 khác gồm hạt óc chó (walnut), hạt lanh xay và hạt hạnh nhân.

Dự trữ trái cây và rau

Thực phẩm loại này nhiều chất sợi làm giảm cholesterol rất tốt. Nếu bạn thích trái cây khô thì cũng chỉ nên ăn một vốc bằng nắm tay mỗi ngày vì calori trong trái cây khô có nhiều hơn trong trái cây tươi

Lựa chọn ngũ cốc nguyên hạt

Trong ngũ cốc nguyên hạt có rất nhiều dinh dưỡng mang lại lợi ích cho tim. Bạn nên ăn bánh mì nguyên hạt, bột lúa mì nguyên hạt và gạo lứt.

Giảm cân

Trọng lượng nhiều hơn tiêu chuẩn vài pound cũng làm cho cholesterol tăng. Do vậy chỉ cần giảm đi từ 5 tới 10 pound ( 2.3 tới 6kg) cũng đủ làm mức cholesterol được hạ thấp.

Nếu bạn thường ăn đồ ăn nhanh vào buổi trưa thì lượng cholesterol trong máu sẽ nhanh tăng.. Khi ngồi xem ti vi bạn nên ăn hoa quả thay vì vừa xem vừa ăn đồ rán, chiên. Ngoài ra, bạn nên năng động hơn trong công việc hàng ngày như chịu khó leo cầu thang thay vì đi thang máy.

Tập thể dục mỗi ngày

Các hoạt động thể lực vừa phải có thể làm giảm cholesterol xấu và tăng cholesterol tốt còn gọi làCholesterol HDL. Và bạn nên nhớ rằng, bất cứ hoạt động nào cũng đều hữu ích cũng đều có lợi cho sức khỏe.

Uống rượu điều độ

Uống rượu điều độ có liên hệ mật thiết với mức cholesterol HDL (tốt) cao nhưng chỉ nên uống rượu ở mức độ vừa phải. Lượng rượu vừa phải là không quá một ly mỗi ngày cho phụ nữ, một tới hai ly cho đàn ông. Khi uống quá nhiều rượu có thể dẫn tới những vấn đề ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ như cao huyết áp, đột quỵ

Bỏ hút thuốc

Bỏ thuốc sẽ giúp cải thiện mức cholesterol HDL. Sau khi bỏ thuốc 20 phút thì huyếp áp sẽ giảm. Rủi ro bị lên cơn đau tim cũng giảm trong vòng 24 tiếng. Sau một năm rủi ro bị bệnh tim giảm hẳn một nửa so với người nghiện thuốc. Sau 15 năm thì rủi ro sẽ lại trở về mức tương tự như nguời không hút thuốc.

Cách hạ cholesterol trong máu bằng các loại thuốc điều trị

Trong trường hợp người bệnh đã thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt nhưng vẫn không thể kiểm soát tốt tình trạng cholesterol trong máu cao, các bác sĩ có thể sẽ chỉ định dùng thêm một số loại thuốc điều trị như statin. Đối với trường hợp tăng cholestero máu giá đình (FH), người bệnh thường sẽ được điều trị bằng phương pháp Apheresis Lipoprotein, là cách dùng một thiết bị đặc biệt để giảm LDL cholesterol trong máu.

Kiểm soát tốt một số bệnh lý đang mắc phải để giảm cholesterol

Người bị cholesterol cao cần theo dõi chỉ số đường huyết, chỉ số huyết áp và chỉ số cholesterol.

Một số bệnh lý như tiểu đường (đái tháo đường), cao huyết áp, bệnh thận, suy giáp, thừa cân béo phì,… cũng là nguyên nhân gây ra cholesterol cao. Vì vậy, nếu muốn giảm cholesterol trong máu, người bệnh buộc phải kiểm soát tốt các bệnh lý này. Ngoài việc tham khám bác sĩ định kỳ, người bệnh cũng nên chủ động theo dõi các chỉ số đường huyết, chỉ số huyết áp, chỉ số cholesterol tại nhà để sớm có biện pháp điều trị kịp thời.

Lưu ý:

Nhiều khi thay đổi nếp sống cho lành mạnh vẫn không đủ để hạ mức cholesterol. Có thể bạn sẽ cảm thấy khó chịu khi thay đổi nếp sống, không quen với phong cách của mình thì cũng không thể giảm cholesterol hiệu quả. Nếu bác sĩ khuyên bạn nên uống thuốc để giảm cholesterol cao thì bạn hãy làm theo như chỉ dẫn.

• Mặt khác của cholesterol mà ít người biết tới
• 10 sự thật đáng ngạc nhiên về cholesterol
• Loạt ảnh quý về Hà Nội xưa qua ống kính nhiếp gia Pháp
• Khoa học tìm ra giới hạn tối đa của tốc độ âm thanh: 36km/s
• Tại sao các bài viết khoa học ngày càng đánh đố?