Kỷ nhân sinh Anthropocene và những vết sẹo con người rạch vào Đất Mẹ

Cuộc cách mạng kỹ thuật đã biến tất cả chúng ta thành những con virus. Chúng ta tiêu thụ tất cả các sinh vật sống và làm suy giảm sự đa dạng sinh học trên Trái đất.

Norilsk là một thành phố công nghiệp được thành lập vào năm 1920 dưới thời Liên Bang Xô Viết. Cách Bắc Cực chỉ khoảng 200 dặm, thành phố này có 2 tháng mùa đông hoàn toàn chìm trong bóng tối. Norilsk cũng giữ những kỷ lục vô cùng khắc nghiệt: là thành phố cận cực Bắc nhất, lạnh nhất và ô nhiễm nhất của Liên Bang Nga bây giờ.

Nhưng tại sao 175.000 cư dân của Norilsk vẫn chọn sống dưới những cơn mưa axit và bầu không khí ô nhiễm của thành phố vừa cũ kỹ vừa lạnh lẽo này?

Bên trên bầu trời Norilsk một ngày mùa đông.

Hóa ra, thứ "sưởi ấm" cho họ là những đồng đô la kiếm được từ việc bán palladium, một khoáng chất được sử dụng để làm nên những chiếc điện thoại di động. Palladium hiện có giá 970 USD/ounce, và bên dưới Norilsk người ta đã tìm ra một mỏ palladium- đồng- niken có trữ lượng lớn nhất thế giới.

Norilsk chỉ là một trong những nơi xa xôi mà nhiếp ảnh gia người Canada Edward Burtynsky từng đặt chân tới. Trong hơn 40 năm sự nghiệp của mình, Burtynsky luôn bị ám ảnh bởi những vết sẹo mà hoạt động công nghiệp của con người đã rạch vào Đất Mẹ.

Edward Burtynsky tại một mỏ than lộ thiên ở Hambach, Đức.

Đó là các mỏ than đá, những đường hầm khai thác đồng, nhà máy lọc dầu, những vựa muối và cả đất hoang lẫn với rừng trọc... Tất cả đều được nhiếp ảnh gia người Canada chụp lại trên những khung hình khổ lớn.

Qua các bức ảnh của Burtynsky, chúng ta có thể thấy rõ quy mô của những vết thương mà cảnh quan thiên nhiên đang phải chịu đựng trong Kỷ nhân sinh Anthropocene, thời đại những sinh vật được gọi là "con người" thống trị Trái đất.

"Anthropocene" là một thuật ngữ do nhà hóa học khí quyển đoạt giải Nobel Paul Crutzen đặt ra vào năm 2000, để mô tả điều mà ông và một số nhà khoa học khác coi là một kỷ nguyên mới trong lịch sử thế giới.

Nó được gọi là Kỷ nhân sinh, hay kỷ nguyên của loài người bắt đầu tính từ sau Cách mạng Công nghiệp. Anthropocene đặc trưng bởi sự thay đổi vĩnh viễn của cảnh quan thiên nhiên và thế giới tự nhiên dưới bàn tay con người, một sự thay đổi không thể đảo ngược.

Chino là một mỏ đồng lộ thiên ở Thành phố Silver, New Mexico, Mỹ. Nó có bán kính rộng tới 3km và đã được khai thác trong hơn 100 năm qua.

"Trong 12.000 năm qua, chúng ta đã ở trong kỷ nguyên Holocene, theo sau kỷ băng hà cuối cùng và chứng kiến sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Nhưng bây giờ chúng ta đang đưa hành tinh bước sang một kỷ nguyên mới", Burtynsky nói.

Với ông, Kỷ Nhân sinh bắt đầu từ sau cách mạng công nghiệp khi con người phát minh ra đầu máy hơi nước. Một số nhà khoa học có thể cho rằng Anthropocene bắt đầu từ năm 1945, sau những cuộc thử nghiệm bom nguyên tử.

Thế nhưng, họ đều có đồng quan điểm cho rằng con người đang tàn phá tự nhiên một cách khủng khiếp để có thể đẩy nhanh tiến độ phát triển giống nòi của mình.

Đường cao tốc Santa Ana ở Los Angeles, California, Mỹ. Đối với Burtynsky đây là một mô hình ngoại ô thành phố điển hình, nơi tất cả mọi người đều phụ thuộc vào ô tô mới có thể di chuyển tới nơi làm việc.

"Cuộc cách mạng kỹ thuật đã biến tất cả chúng ta thành những con virus. Chúng ta tiêu thụ tất cả các sinh vật sống và làm suy giảm sự đa dạng sinh học trên Trái đất", Burtynsky nói.

Để chứng minh cho luận điểm đó, ông đã dành hàng chục năm để đi đến những nơi mà hệ sinh thái bị tàn phá nặng nề nhất trên thế giới: một khu rừng trọc ở Borneo, các hầm chứa dầu dọc theo châu thổ sông Niger, xa lộ Santa Ana ở Los Angeles, thành phố cấm địa Norilsk ở cận Cực Bắc...

Một mỏ dầu ở Niger Delta, Nigeria, nơi dầu thô được khai thác và chưng cất bất hợp pháp.

Tất cả các khung cảnh đều được Burtynsky khai thác từ góc nhìn rộng lớn. Và ông ấy đã theo đuổi điều này trước cả thời đại của những chiếc flycam và drone chụp ảnh.

Từ năm 2003, Burtynsky đã chụp những bức ảnh của mình bằng trực thăng. Sau đó, ông mới chuyển sang một chiếc drone được đặt hàng riêng với độ phân giải cực lớn để có thể in được ra những tấm ảnh khổ lớn 9x18 feet.

"Chụp từ trên không cho phép tôi nắm bắt được quy mô của những dấu chân người theo cách mà bạn không thể làm từ mặt đất", Burtynsky nói.

Một khu rừng tràm ở Malaysia.

Là nhiếp ảnh gia nổi tiếng nhất Canada, các tác phẩm của Burtynsky đã được mua lại và trưng bày tại hơn 60 bảo tàng trên khắp thế giới. Mặc dù tất cả chúng đều là những tấm ảnh tuyệt đẹp, Burtynsky chống lại ý tưởng rằng ông đang thẩm mỹ hóa sự tàn phá môi trường của con người.

"Một hình ảnh được treo trên tường trong một hội chợ nghệ thuật mà không có bối cảnh là một điều nguy hiểm", ông thừa nhận. Do đó, trong những năm gần đây, Burtynsky đã hợp tác với hai nhà làm phim Jennifer Baichwal và Nicholas de Pencier để thực hiện một bộ phim tài liệu có tên là "ANTHROPOCENE: The Human Epoch":

ANTHROPOCENE- THE HUMAN EPOCH Trailer.

Bộ phim được mô tả là một "trải nghiệm thiền định thông qua điện ảnh", cho phép khán giả đắm mình vào sự thay đổi của hành tinh dưới bàn tay con người và những guồng máy khổng lồ của công nghiệp.

"Một khi xem nó, bạn sẽ hiểu mỗi một tấm hình trong này đều nói lên những gì chúng ta đang làm với hành tinh của mình", Burtynsky nói.

• Mất bao lâu để đến được hệ sao khác ngoài Hệ Mặt trời?
• Lý do cực thuyết phục để các phi hành gia phải mang cả súng lên vũ trụ
• Loạt ảnh khắc họa tướng mạo thật của các vị quan văn võ cuối triều nhà Thanh khác xa trên phim ảnh