Phát hiện thêm 4 loài Xú hương mới thuộc họ Cà phê ở Đông Dương

Bốn loài Xú hương mới được mô tả dựa theo mẫu vật thu được tại Campuchia trong đợt khảo sát năm 2014 của các nhà thực vật Viện Sinh học nhiệt đới thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Trung tâm Bảo tồn sinh thái châu Á thuộc Đại học Kyushu Nhật Bản.

Các nhà khoa học Viện Sinh học nhiệt đới thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng các nhà khoa học Nhật Bản, Campuchia và Trung Quốc đã phát hiện và mô tả 4 loài Xú hương mới thuộc họ Cà phê (Rubiaceae) ở khu vực Đông Dương. Bốn loài Xú hương mới này được đặt tên lần lượt là Lasianthus stephanocalycinus, L. oblanceolatus, L. giganteus và L. bokorensis.

Trong đó, loài Lasianthus stephanocalycinus có vùng phân bố ở Khu bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà, Khánh Hòa của Việt Nam.

Lasianthus stephanocalycinus – Xú hương phún

Đặc điểm: Cây bụi, cao khoảng 1,5 m, lá mọc đối, dạng e-líp, kích thước 8-9,5 x 3-3,5 cm, gốc lá hình nêm, đầu nhọn có đuôi. Cụm hoa dạng xim, không cuống, mang 1-7 hoa; hoa nhiều; đài hình chuông, dài 0,2 cm, nhiều lông. Quả hình cầu, có lông; có 5 hạt.

Đặc điểm nhận dạng loài Xú hương phún (Lasianthus stephanocalycinus). (Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)

Lasianthus oblanceolatus – Xú hương

Đặc điểm: Cây bụi, cao khoảng 1 m, lá mọc đối, dạng mác đến e-líp, kích thước 11-12,5 x 3.5-4 cm, gốc hình nêm, đầu nhọn có đuôi. Cụm hoa dạng xim, không cuống hoặc có cuống ngắn, không có lá bắc; hoa nhiều; đài dạng ống, có lông tơ dày đặc. Quả hạch, màu xanh, đường kính 4-5 mm; có 4 hoặc 5 hạt.

Đặc điểm nhận dạng loài Xú hương (Lasianthus oblanceolatus). (Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)

Lasianthus giganteus – Xú hương gigan

Đặc điểm: Cây bụi, cao khoảng 2 m; cành non có lông, lá mọc đối, dạng e-líp đến mũi mác, kích thước 21-31 x 9-11 cm, gốc bất xứng, đầu nhọn. Cụm hoa mọc ở nách lá, không cuống; lá bắc hình thuôn tới thuôn mũi mác, kích thước 15-18 x 5-7 mm, đầu nhọn có mũi dài 4 mm. Quả màu xanh, dài 12 mm; có 5 hoặc 6 hạt.

Đặc điểm nhận dạng loài Xú hương gigan (Lasianthus giganteus). (Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)

Lasianthus bokorensis – Xú hương bokor

Đặc điểm: Cây bụi, cao 1–1,5 m; cành tròn có lông, lá mọc đối, dạng elíp hẹp, kích thước 9–13 x 2,5–4,5 cm, gốc hình nêm, đầu nhọn hẹp có đuôi. Cụm hoa mọc thành chùm ở nách lá, mang 1–3 hoa, có lông; hoa không cuống hoặc có cuống ngắn; đài hình ống, màu hồng; tràng màu trắng. Quả nang, màu vàng; có 5 hoặc 6 hạt.

Đặc điểm nhận dạng loài Xú hương bonkor (Lasianthus bokorensis). (Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)

Trước đó, vào tháng 8/2015, các nhà thực vật Viện Sinh học nhiệt đới thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công ngghệ Việt Nam và Trung tâm Bảo tồn sinh thái châu Á thuộc Đại học Kyushu, Nhật Bản cũng phát hiện một loài Xú hương thuộc họ Cà phê mới tại Khu bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà, tỉnh Khánh Hòa.

Loài này được đặt tên là Xú hương Yahara (Lasianthus yaharae V.S. Dang, Tagane & H. Tran). Tên loài được đặt theo tên của GS.TS Tetsukazu Yahara hiện đang công tác ở Đại học Kyushu Nhật Bản, người đã có nhiều đóng góp cho chương trình nghiên cứu chi Xú hương (Lasianthus) ở Việt Nam nói riêng và Đông Dương nói chung.

Loài Xú hương Yahara (Lasianthus yaharae V.S. Dang, Tagane & H. Tran). (Ảnh:Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)

Loài Xú hương Yahara (Lasianthus yaharae V.S. Dang, Tagane & H. Tran) có đặc điểm là cây bụi cao 1-1,5 m, cành không lông. Lá hình xoan ngọn giáo đến xoan bầu dục, không lông ở cả hai mặt; gốc hình nêm, đầu nhọn có mũi. Cụm hoa mọc ở nách lá, mang nhiều hoa; hoa không cuống; đài hình chuông và có màu đỏ thẫm; tràng hình trụ và có màu hồng nhạt. Quả hình trứng và có màu nâu đỏ khi chín.

Chi Xú hương (Lasianthus) là một chi lớn với khoảng 180 loài phân bố chủ yếu ở khu vực châu Á, ít ở châu Phi và châu Mỹ. Riêng ở Việt Nam chi này có khoảng 31 loài và thường gặp ở những khu vực núi cao trên 1000 m.