Thuốc khiến cá, lợn "lăn quay" có hại không?

Những phân tích về mặt khoa học trong bài viết dưới đây của PGS.TS Lê Văn Thọ, Khoa Chăn nuôi thú Y, ĐH Nông lâm TPHCM sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về loại thuốc này.

Do một số loài cá rất hiếu động, khi nhốt chung thường vùng vẫy gây ra các thương tích cho mình và đồng loại. Cá bị thương sẽ khó giữ được lâu, thậm chí chết, gây thiệt hại cho người kinh doanh đặc biệt là những giống cá có giá trị kinh tế cao. Vì vậy, việc gây mê sẽ giúp tránh được những rủi ro thường xảy ra trong quá trình vận chuyển.

Để gây mê cho thủy sản, người ta thường sử dụng cách cho thuốc vào nước để ngâm, sau đó thả cá, hoặc tôm cần gây mê vào. Phải lưu ý là không cho cá ăn trong khoảng từ 12 - 24 giờ trước khi gây mê để bảo đảm cơ quan tiêu hóa trống rỗng, tránh cá bị ựa thức ăn ra làm mệt hoặc chết cá.

Những loại thuốc được phép sử dụng

Thuốc gây mê lý tưởng để sử dụng trong nuôi trồng thủy sản phải đáp ứng các yêu cầu như không độc với thủy sản và người sử dụng, an toàn với môi trường, tác dụng gây mê nhanh. Chất gây mê phải chuyển hóa hoặc bài tiết nhanh, thời gian phân hủy ngắn, không để lại tồn dư hoặc tồn dư không đáng kể trong các mô của cơ thể.

Dựa vào các tiêu chí nêu trên, hiện nay Mỹ và các nước châu Âu chỉ cho phép sử dụng duy nhất loại thuốc Tricaine methanesulphonate (còn có các tên gọi khác như Metacaine, Tricaine, MS-222, Finquel, TMS) để gây mê cho cá dùng làm thực phẩm cho người. Đây là loại thuốc được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới với độ an toàn cao cho nhiều loài cá và tôm.

Chất gây mê sau quá trình tác dụng sẽ bị phân hủy, và thải ra môi trường qua hô hấp của cá. Khi cá được đưa vào môi trường nước sạch mới, thuốc mê bị bài thải hết, cá sẽ dần trở lại trạng thái bình thường.

Ngoài ra, còn có một số thuốc khác cũng được sử dụng đối với thủy sản nuôi, nhưng chỉ dùng trên cá cảnh, như thuốc Aquacalm là tên thương mại của Metomidate hydrochloride, hoặc thuốc Transmore... Những loại thuốc này thường được sử dụng phổ biến và bán rộng rãi ở những nơi kinh doanh cá cảnh quanh TPHCM để gây mê trong quá trình vận chuyển hoặc phẫu thuật cắt đuôi cho cá rồng. Những thuốc này không được phép dùng cho cá làm thực phẩm cho người.

Gây mê cho cá.

Không nên dùng cho lợn thịt

Đối với gia súc loại thuốc an thần thường được sử dụng là Stresnil, với hoạt chất chính là azaperone. Người ta thường sử dụng thuốc này để vận chuyển lợn giống nhằm ngăn ngừa tử vong hoặc bị chấn thương trong quá trình vận chuyển. Liều tiêm bắp là 1,6mg/kg thể trọng (1ml/25kg thể trọng). Sau khi tiêm vài phút lợn sẽ nằm xuống sàn. Vì vậy, sàn xe phải đủ rộng và bảo đảm thông thoáng để tăng độ an toàn.

Trong thời gian qua, chỉ với những lợn giống có giá trị kinh tế cao và số lượng vận chuyển ít thì các trại bán lợn giống mới sử dụng thuốc an thần Stresnil để đảm bảo lợn không bị thương tích, đau chân, đau móng khi vận chuyển. Còn đối với lợn thịt, không nên dùng, mà cách vận chuyển hiệu quả nhất là nên vận chuyển vào ban đêm lúc trời mát, không cho lợn ăn no, mà nên cho uống nước có pha vitamin C để tăng sức đề kháng và chống stress cho lợn. Vì vitamin C hòa tan được trong nước nên bài thải ra khỏi cơ thể nhanh và không còn tồn dư trong thịt.

Một số thuốc an thần và thuốc mê nếu sử dụng đúng chủng loại, đúng đối tượng và đúng theo sự khuyến cáo về thời gian ngừng thuốc trước khi giết mổ sẽ an toàn cho người tiêu dùng. Ngược lại, nếu người sử dụng thuốc cố tình dùng thuốc không đúng đối tượng (thuốc an thần cho cá cảnh đem dùng cho cá làm thực phẩm) hoặc không tuân thủ đúng thời gian ngừng thuốc thì lượng tồn dư vẫn còn.