Tìm con bằng ADN - những chuyện bi hài ra nước mắt

17 năm xét nghiệm ADN cho hàng trăm người, giáo sư Lê Đình Lương đã gặp nhiều mối quan hệ phức tạp, phải dùng đến công nghệ ADN để nhận ra cha - con hay anh - em, mà đông nhất vẫn lực lượng lái xe đường dài, giám đốc công ty và một số quan chức bị "bắt vạ".

Hai bản “gene” thể hiện hình ảnh ADN và quan hệ huyết thống của các cặp cha, mẹ và con

Trong căn nhà nhỏ nằm trong khu tập thể Vĩnh Phúc (Ba Đình, Hà Nội) bài trí như một phòng khám đa khoa, một người đàn ông chừng 30 tuổi dẫn theo đứa trẻ 3 tuổi cũng vừa thập thò bước vào. Anh ta ngồi xuống, ngập ngừng rút chứng minh thư cùng lá đơn đặt lên bàn. Giáo sư Lương, người sáng lập Trung tâm Phân tích ADN và công nghệ di truyền (thuộc Liên hiệp các Hội khoa học - kỹ thuật Việt Nam) đọc đơn rồi hỏi: “Anh cần xét nghiệm ADN để biết cháu bé này có phải là con của chính anh?”. Anh ta gật, gương mặt lộ vẻ dằn vặt.

Mãi sau anh ta mới nói: “Thưa giáo sư, tôi trốn vợ tôi đến đây. Xin giáo sư giữ bí mật và cho tôi một kết quả chính xác, để tôi biết đây có đúng là con của tôi không?”. Ông Lương nhìn thẳng vào mắt anh ta, tỏ sự chia sẻ, bảo: “Anh yên tâm. Cho dù anh có đặt tiền để yêu cầu tôi làm lệch kết quả, tôi cũng không bao giờ làm. Đối với tôi, sự thật phải là sự thật”.

Nhìn gương mặt phúc hậu của vị giáo sư mấy mươi năm chỉ quen vùi đầu vào khoa học, anh ta tự tin hơn, kể: “Từ khi thằng bé này sinh ra đến nay, tôi thường không tin nó là “sản phẩm” của mình. Lý do trong thời gian chúng tôi chuẩn bị cưới nhau, vợ tôi vẫn quan hệ với người yêu cũ. Cuộc sống của gia đình tôi những năm qua vô cùng khủng khiếp”... Câu chuyện của anh ta còn kéo dài cho đến khi trời tối hẳn.

Hai nữ y tá bước ra, lấy mẫu máu và tế bào máu của cha con người này, sấy khô rồi bỏ vào hai phong bì. Ông Lương trực tiếp đánh mã số lên từng phong bì nhỏ, rồi nhét hai phong bì nhỏ vào một phong bì lớn hơn. Hai cha con người khách lủi thủi ra về, trên tay cầm tờ giấy hẹn 10 ngày sau quay lại nhận kết quả.

Việc xét nghiệm được thực hiện tại một địa chỉ bí mật nằm ở trung tâm quận Cầu Giấy (Hà Nội), nơi mẫu tế bào của cha con người đàn ông trên sẽ được bảy nhân viên xử lý trong phòng phân tích.

Ông nhẹ tay bấm nút, nắp máy bật lên. Bên trong, 96 phễu nhựa nhỏ như ngón tay trẻ em sắp thành hàng đều. Rút một phễu ra, ông nói các mẫu ADN của thân chủ sau khi tách chiết sẽ được thả vào từng phễu nhựa như vậy. Mỗi cặp mẫu để xét nghiệm phải gồm 2-3 mẫu: cha - mẹ - con hoặc cha (mẹ) - con.

Chỉ sau 3 giờ đồng hồ, máy đã có thể cho ra kết quả. Tuy nhiên ông bảo: “Tôi phải hẹn khách mười ngày mới đưa kết quả, một phần vì số mẫu cần xét nghiệm hiện nay rất nhiều. Phần vì những mẫu ADN cho kết quả con không cùng chung huyết thống với bố hoặc mẹ thì phải làm đi làm lại nhiều lần để thật sự tin rằng mình không nhầm lẫn”.

Trong suốt quá trình máy chạy, các đoạn gene của thân chủ sẽ được nhân lên rất nhanh. Nhờ quá trình điện di (tách các đoạn gene dài ngắn, tăng độ phân giải), “thông tin” trên từng đoạn gene đã chọn sẽ được “đọc” và chuyển sang qui trình nhuộm ADN. Hình ảnh về các đoạn gen, cấu trúc ADN được in trên giấy để thẩm tra, so sánh được gọi là các bản “gene”.

Các đoạn ADN dài ngắn khác nhau hiện rõ trên các bản “gene”, có thể phân biệt được bằng mắt thường. Theo đó có thể biết một cách hoàn toàn chính xác đứa con là “sản phẩm” của cha và mẹ, hoặc chỉ của cha, hoặc chỉ của mẹ, hoặc không của cả hai người theo nguyên lý ADN và di truyền học.

Ông Lương cho rằng các bản “gene” là bằng chứng xác tín của sự thật mà không gì có thể phủ nhận được.

Chỉ sau 3 giờ đồng hồ, trên bộ phận nhuộm ADN, bản “gene” của cha con người thanh niên hôm trước đã hiện rõ như một tấm phim vừa được tráng rửa. Hai cột ADN xếp song song với hai vạch hồng thẳng hàng nhau. “Như thế chứng tỏ đứa trẻ này là con trai của anh ta” - ông Lương chỉ vào vạch hồng và kết luận.

“Còn đây, kết quả này đã khẳng định đứa con này không phải là con đẻ của ông bố, một giám đốc công ty tư nhân ở TP.HCM vừa bay ra đây để gặp tôi", ông chỉ lên xấp bản “gene” chưa ráo mực, treo ngang đầu, vừa lật từng trang vừa thuyết minh

"Đây nữa, vạch hồng thứ ba này không thẳng hàng với cả vạch hồng thứ nhất và hai. Nó chứng tỏ đứa trẻ này không phải là con đẻ của cả bố lẫn mẹ, một cặp gia đình ở Hà Nội”.

Nhưng ông khẳng định “dù kết quả như thế nào, tôi vẫn phải nói cho họ sự thật. Bởi vì thứ nhất, tôi có bổn phận làm cho họ biết sự thật. Khoa học là để nói lên sự thật. Thứ hai, sự thật thì không che giấu mãi được”.

Ông Lương cho biết thời gian gần đây cả hai máy PCR phải hoạt động suốt 24 giờ đồng hồ. Lý do là số thân chủ tìm đến dịch vụ ADN ngày càng đông. Trung bình mỗi ngày trung tâm phải thực hiện một ca xét nghiệm ADN. Trong đó, phần lớn thân chủ là nam và phần lớn đều cho kết quả cha con cùng một huyết thống. “Điều đó chứng tỏ một sự thật hiện có nhiều người chồng nghi oan cho vợ của họ”. Tất nhiên, ông tiết lộ cứ 100 ca thì cũng có 15-20 ca cho kết quả cha và con không cùng huyết thống.

Rút trong tủ ra một tập hồ sơ, ông kể: “17 năm qua, trực tiếp đón nhận và xét nghiệm ADN cho hàng trăm người, tôi mới vỡ lẽ ra rằng xã hội hiện đại của chúng ta đang nảy sinh những mối quan hệ thật phức tạp. Cứ mỗi một ca xét nghiệm tôi lại sưu tầm được một chuyện đời éo le ngang trái, nhiều khi không cầm được nước mắt, có thể viết thành một tập truyện với 1.001 chuyện đời”. Ông cho hay dự kiến đến cuối năm 2006 ông sẽ gom đủ 1.001 chuyện đời như vậy.

Có nhiều lý do, cảnh ngộ buộc người ta phải tìm tới trung tâm của ông để xét nghiệm. Chẳng hạn, theo yêu cầu của tòa án. Hoặc trong chiến tranh, anh em, cha mẹ, con cái, ông cháu... phân ly, thất lạc. Bây giờ gặp lại mà không dám chắc có phải cùng chung huyết thống, ruột rà. Cũng trong chiến tranh, một số lính Mỹ, Pháp, Nhật... đã từng để lại những đứa con rơi ở VN. Nay, họ cần tìm lại dòng máu của họ.

Tuy nhiên, đông nhất vẫn là lực lượng lái xe đường dài, giám đốc công ty và một số quan chức. “Các vị giám đốc thường có rất nhiều thư ký. Sau một thời gian, các thư ký thường đem con tới bắt vạ. Không ai có thể khẳng định chắc chắn đứa con là “hậu quả” của vị giám đốc ấy, ngoại trừ mật mã ADN” - ông nói.

Và nhờ xét nghiệm ADN, ông đã từng chứng kiến cảnh nhiều vị “sếp” ở Hà Nội, Hải Phòng, Nha Trang, Vũng Tàu, TP.HCM... phải thốt lên: “Thế là tôi phải nuôi đứa trẻ ranh này ư?”. Đó cũng là lý do ông phải chuyển phòng xét nghiệm tới một địa chỉ bí mật, bởi có rất nhiều vị khách đã tới nài nỉ nhân viên của ông cho họ một bản kết quả sai (không cùng huyết thống). Ngược lại, nhiều lần ông cũng giúp họ lật tẩy được âm mưu tống tiền của các cô gái.

Về chuyện những bản “gene” cho kết quả đứa con không phải “sản phẩm” của cả cha lẫn mẹ. Ông giải thích điều đó chứng tỏ những đứa trẻ đó là con nuôi, phần lớn do đã bị trao nhầm từ bệnh viện. “Những trường hợp như vậy hiện nay không phải ít”.