Xác ướp 2.400 năm tuổi được bảo quản tốt đến mức các nhà khoa học có thể lấy được dấu vân tay

1.054

Một trong những "thi thể đầm lầy" được bảo tồn tốt nhất trong lịch sử, Tollund Man được phát hiện với một chiếc thòng lọng quanh cổ, khiến các nhà nghiên cứu kết luận rằng anh ta là nạn nhân của lễ hiến tế con người.

Vào ngày 6 tháng 5 năm 1950, anh em Viggo và Emil Hojgaard đang khai thác than bùn trên bán đảo Jutland ở Đan Mạch thì tình cờ phát hiện ra một thi thể.

Họ ngay lập tức gọi cảnh sát vì nghĩ rằng họ đã tình cờ gặp một nạn nhân bị giết gần đây. Mặc dù những đặc điểm của thi thể này cho thấy anh ta đã chết gần đây, nhưng quần áo của thi thể này lại cho thấy điều ngược lại. Anh ta đội một chiếc mũ nhọn làm bằng da cừu và len cũng như một chiếc thòng lọng làm bằng da động vật bện vẫn quanh cổ. Da, tóc và móng tay của anh ta có màu nâu như da.

Người ta nhanh chóng xác định rằng đây không phải là nạn nhân bị giết gần đây mà thay vào đó là một thi thể trong đầm lầy - một xác chết được ướp xác tự nhiên và được bảo quản trong đầm lầy than bùn tới hàng nghìn năm.

Người đàn ông này được biết đến với cái tên Tollund Man theo tên ngôi làng Đan Mạch gần đó, và việc thi thể này được bảo quản rất tốt sau hai thiên niên kỷ vẫn còn gây sốc cho đến ngày nay.

Thi thể của Tollund Man có thể được nhìn thấy tại Bảo tàng Silkeborg ở Đan Mạch. Tuy nhiên, phần lớn thi thể đã khô héo do kỹ thuật bảo quản kém vào thời điểm phát hiện thi thể. Chỉ có đầu, bàn chân và ngón tay cái được giữ nguyên trạng thái ban đầu.

Việc xác định niên đại bằng carbon xác định rằng hài cốt của Tollund Man đã hơn 2.000 năm tuổi, có niên đại từ khoảng năm 405 đến 380 trước Công nguyên, trong Thời kỳ đồ sắt tiền La Mã ở Scandinavia. Người đàn ông được ước tính khoảng 40 tuổi khi chết - bị treo cổ.

Mặc dù có ý kiến cho rằng Tollund Man có thể đã bị xử tử vì anh ta là tội phạm, nhưng hầu hết các chuyên gia “có xu hướng đồng ý rằng việc giết anh ta là một loại nghi lễ hiến tế cho các vị thần”, theo thông tin từ Smithsonian.

Các đặc điểm trên khuôn mặt và các cơ quan nội tạng của Tollund Man, bao gồm cả tim, phổi và gan, được bảo quản tốt một cách đáng kinh ngạc, mặc dù da trên cánh tay và bàn tay của anh ta chỉ còn mô và xương cứng lại. Thi thể được đặt trong tư thế bào thai, nhắm mắt và miệng thả lỏng thành một nụ cười yếu ớt.

Tollund Man ở trong tình trạng tốt đến mức khi được phát hiện, các nhà khoa học có thể lấy dấu vân tay của anh ta. Ngay cả các cơ quan nội tạng của Tollund Man cũng được phát hiện ở tình trạng tốt và phân tích dạ dày cho thấy anh ta đã ăn bữa ăn cuối cùng trong khoảng thời gian từ 12 đến 24 giờ trước khi chết. Dựa vào thành phần, bữa ăn này có thể là một loại cháo được làm chủ yếu từ hạt lanh và lúa mạch.

Những thi thể đầm lầy này đã được tìm thấy trong các đầm lầy than bùn trên khắp Bắc Âu.
Những thi thể đầm lầy như Tollund Man đã được tìm thấy trong các đầm lầy than bùn trên khắp Bắc Âu.

Phần lớn các thi thể đầm lầy như Tollund Man được khai quật ở Bắc Âu và có niên đại từ Thời đại Đồ đồng và Đồ sắt.

Theo tác giả Christian Fischer trong cuốn sách "Mummies, Disease and Ancient Culture", người ta ước tính có 122 thi thể đầm lầy hoàn chỉnh đã được tìm thấy và có thể được xác định, mặc dù một số ước tính đưa ra con số lên tới 1.400.

Theo Smithsonian, gần như tất cả các thi thể trong đầm lầy được tìm thấy dường như đã bị giết trong một nghi lễ hiến tế hoặc trừng phạt nào đó. Theo giáo sư khảo cổ học và tác giả Peter Vilhelm Glob, các thi thể có thể đã được hiến tế cho nữ thần ngoại giáo Nerthus, còn được gọi là Mẹ Trái đất, người gắn liền với hòa bình và thịnh vượng.

Những thi thể đầm lầy đầu tiên được ghi nhận đã được tìm thấy vào thế kỷ 17. Một được phát hiện ở Đức vào năm 1640, được cho là thi thể đầm lầy đầu tiên được phát hiện, và một người thợ cắt than bùn ở Bắc Ireland đã tìm thấy một xác ướp khác vào năm 1780, dẫn đến điều được cho là tài liệu được công bố đầu tiên về các thi thể đầm lầy.

Cho đến nay, thi thể đầm lầy lâu đời nhất được phát hiện được gọi là Koelbjerg Man, hài cốt của ông có niên đại khoảng 8.000 năm trước Công nguyên. Toàn bộ cơ thể của ông không được tìm thấy, chỉ có một hộp sọ và các mảnh xương, nhưng đây là bộ xương người lâu đời nhất từ trước đến nay được tìm thấy ở Đan Mạch.

Nhiều nhà sử học tin rằng, nhiều thi thể trong đầm lầy này có thể có mối liên hệ với nhau. Giả thuyết này được củng cố khi phát hiện ra một thi thể đầm lầy khác cách nơi tìm thấy Tollund Man chỉ 260 feet (khoảng 80 mét).

Một đầm lầy than bùn trên Hill of Snowy Slack, Scotland.

Những thi thể đầm lầy như Tollund Man thường được cho là “được ướp xác tự nhiên” do các thi thể được bảo quản một cách đáng kinh ngạc bởi các yếu tố tự nhiên.

Nước trong các mỏ than bùn có tính axit cao do nằm gần các vùng nước mặn lạnh, chẳng hạn như Biển Bắc của Scandinavia. Hàm lượng muối cao cho phép rêu than bùn phát triển tự do trong đầm lầy và khi rêu thối rữa, nó sẽ giải phóng một lượng axit đáng kể vào đầm lầy.

Theo Bảo tàng Silkeborg, nước trong những đầm lầy này có độ pH gần như cân bằng với giấm, khiến bất kỳ hài cốt nào của con người còn sót lại trong đầm lầy đều được bảo quản theo cách tương tự như rau củ được ngâm trong giấm - Axit ngăn chặn vi khuẩn phát triển mạnh, có thể khiến thi thể bị hư hỏng và phân hủy.

Tollund Man được bảo quản cực kỳ tốt nhờ điều kiện môi trường của đầm lầy.

Tất cả các thi thể trong đầm lầy đều được đặt trong nước vào mùa đông, khi nhiệt độ nước thấp hơn 4 độ C. Những nhiệt độ này tương tự như nhiệt độ của tủ lạnh và ngăn chặn vi khuẩn phát triển.

Cập nhật: 29/12/2023 PNVN