Phát hiện độc chất trong mô não gấu Bắc Cực

(khoahoc.tv) - Các nhà khoa học của Đan Mạch và Canada mới đây đã phát hiện thấy các hóa chất perfluoroalkyl tồn lưu sinh học đang vượt qua rào cản máu não của những con gấu Bắc Cực đến từ Scoresby Sound, phía Đông Greenland.

Hóa chất PFASs và các hợp chất tiền thân đã được sử dụng trong một loạt các sản phẩm thương mại và công nghiệp trong hơn sáu mươi năm qua. Các ứng dụng bao gồm phủ chống thấm nước và dầu, ví dụ như cho hàng dệt may, các sản phẩm giấy, thảm và đóng gói thực phẩm, dược phẩm và các mặt trong của các sản phẩm tẩy rửa và bọt cứu hỏa. PFASs có khả năng chống lại sự phân hủy bằng hóa chất, nhiệt hay phân hủy sinh học.

PFASs và các hợp chất tiền thân của hóa chất này đã được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới với lượng ngày càng lớn trong khoảng bốn mươi năm qua. Ngày càng nhiều tính chất độc hại của hợp chất này được làm rõ. Do vậy, nghiên cứu này đã ghi lại độc tính của PFASs lên sức khỏe của con người và của các loài động vật hoang dã, bao gồm các căn bệnh ung thư, nhiễm độc di truyền và các hiệu ứng biểu sinh cũng như các độc tính tác động lên quá trình sinh sản và phát triển, tác động ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết và miễn dịch độc.

PFASs tích lũy sinh học vào tất cả các bộ phận của não bộ. Mặc dù trên thực tế, gan được coi là bộ phận chính trong cơ thể lưu giữ phần lớn PFASs, một số hợp chất chuỗi ngắn hơn của nhóm hóa chất này đã từng được phát hiện có mặt trong não của phôi gà, điều này cho thấy chúng có thể vượt qua hàng rào máu – não.

Hàng rào máu não (Blood-Brain Barrier BBB) là một màng sinh học. Chúng có hai chức năng cơ bản: cung cấp các chất dinh dưỡng (sinh học) để nuôi tế bào não và ngăn cản các chất có hại cho tế bào não.

Các nghiên cứu trước đây đã chứng minh một sự khuyếch đại sinh học rõ rệt của một số hóa chất PFASs, và một trong số đó được biết đến đặc biệt là PFOS - perfluorooctane sulfonate cũng như nhóm chất PFCAs trong loài gấu Bắc Cực. PFOS đã được chứng minh là tích tụ trong gan với mức cao hơn 100 lần so với những con hải cẩu đeo vòng (Ringed seal). Trong một nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu Bắc Cực tới từ trường Đại học Carleton tại Canada và trường Đại học Aarhus tại Đan Mạch đã sử dụng các con gấu Bắc Cực như một loài “canh gác” cho loài người và các sinh vật ăn thịt khác nằm ở cuối chuỗi thức ăn. Các nhà nghiên cứu đã chứng minh được sự tích lũy của PFOS và một vài hóa chất PFCA trong khu vực não số 8 của những con gấu Bắc Cực từ vùng Scoresby Sound, Đông Greenland. Tiến sĩ Robert Letcher, trường Đại học Carleton, giải thích:

“Chúng ta biết rằng các chất ô nhiễm tan trong chất béo có thể vượt qua rào cản máu não, nhưng đáng lo ngại vì PFOS và PFCAs là liên quan hơn với các protein trong cơ thể, đã có mặt trong tất cả các vùng não mà chúng tôi đã phân tích”.

Giáo sư Rune Dietz từ trường Đại học Aarus cũng quan ngại về các hậu quả: “Nếu PFOS và PFCAs có thể vượt qua hàng rào máu não trong những con gấu bắc cực, nó sẽ cũng có thể xảy ra tương tự với con người. Não là một phận quan trong bậc nhất của cơ thể, nơi mà các chất hóa học nhân tạo có thể gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng. Tuy nhiên, chúng ta đang bắt đầu thấy hiệu quả của những nỗ lực giảm thiểu sự phát tán của các nhóm hóa chất ô nhiễm này".

Chọn sản phẩm có dán nhãn môi trường 8 chuỗi carbon PFOS và perfluorooctane carboxylate (PFOA) là các hóa chất đã được thải bỏ và không còn được sản xuất ở các nước phương Tây. Tuy nhiên, sản xuất tại Trung Quốc, hiện là một nguồn duy nhất sản xuất PFOS và PFOA, đã tăng gần gấp 10 lần, vì các chất này đã bị cấm ở Mỹ. Thật không may, cho tới nay vẫn chưa có thống kê phát thải từ khu vực này. Hơn nữa, các hóa chất thay thế cho PFOS và PFOA hiện đã được thương mại và được sản xuất, ví dụ như tại Mỹ và Trung Quốc, các sản phẩm thay thế này thường có chuỗi cacbon perfluorinated ngắn hơn hoặc phân nhánh.

Một nghiên cứu khác mới đây của trường đại học Aarhus đã tính toán được, nồng độ PFOS trong gấu biển bắc cực Greenland và những con hải cẩu đeo vòng đã bắt đầu suy giảm sau năm 2006. Quần thể động vật hoang dã khác ở gần hơn với các nguồn ở châu Âu và Bắc Mỹ đã cho thấy một thời kỳ suy giảm đối với những động vật ở Greenland. Rune Dietz nhận xét: “Điều đó đang hứa hẹn sẽ thấy rằng PFAS đang suy giảm. Sự suy giảm này phải được ủng hộ bởi các tổ chức trên toàn cầu”.

Trong khi lời khuyên của chúng tôi đối với các khách hàng là hãy sử dụng các sản phẩm có dán nhãn môi trường. Nhưng từ chối các sản phẩm là rất khó, vì PFAS là quá phổ biến trong rất nhiều loại sản phẩm và chúng hiếm khi được công bố.

Các chất perfluoroalkyl (PFASs) là một nhóm các hợp chất mà một đầu có một chuỗi carbon, trong đó tất cả các nguyên tử hydro được thay thế bằng các nguyên tử flo. Cái mà cũng được gọi là “đuôi” perfluoroalakyl này có thể ngắn hoặc dài, nhưng liên kết mạnh giữa C – F làm cho chất này không thể phân hủy nhiều hoặc ít, so với những liên kết CFC đã được biết đến. Loại PFAS được biết đến nhiều nhất là PFOS với một đuôi 8 chuỗi perfluoroalakyl.