Đột phá khoa học tiếp theo - Vaccine ung thư có thể có trong vòng 5 năm tới

Sau nhiều thập kỷ chỉ đạt thành công hạn chế, các nhà khoa học cho biết nghiên cứu của họ đang đi đến một bước ngoặt, với nhiều dự đoán sẽ có các loại vaccine ung thư trong 5 năm tới.

Đây không phải là những loại vaccine truyền thống ngăn ngừa nhiễm bệnh, mà là những mũi tiêm để thu nhỏ khối u và ngăn chặn ung thư quay trở lại. Mục tiêu của các phương pháp điều trị thử nghiệm này bao gồm ung thư vú và ung thư phổi, với những thành tựu đã được báo cáo trong năm nay đối với ung thư da hắc tố và ung thư tuyến tụy.

Vaccine có thể là bước tiến lớn tiếp theo trong điều trị ung thư.

“Chúng tôi đang làm cho nó hoạt động. Bây giờ chúng tôi cần làm cho nó hoạt động tốt hơn", Tiến sĩ James Gulley, lãnh đạo một trung tâm tại Viện Ung thư Quốc gia Mỹ, nơi phát triển các liệu pháp miễn dịch, bao gồm vaccine điều trị ung thư, cho biết.

Vaccine huấn luyện tế bào T diệt ung thư

Hơn bao giờ hết, các nhà khoa học hiểu cách ung thư ẩn náu khỏi hệ miễn dịch của cơ thể. Vaccine ung thư, giống như các liệu pháp miễn dịch khác, tăng cường hệ thống miễn dịch để tìm và tiêu diệt tế bào ung thư. Và một số loại mới sử dụng công nghệ mRNA, vốn được phát triển cho bệnh ung thư nhưng lại được ứng dụng lần đầu tiên cho vaccine Covid-19.

Tiến sĩ Nora Disis tại Viện Vaccine Ung thư của UW Medicine ở Seattle, Mỹ cho biết, để vaccine phát huy tác dụng, nó cần dạy cho các tế bào T của hệ miễn dịch nhận biết ung thư là nguy hiểm. Sau khi được huấn luyện, các tế bào T có thể di chuyển đến mọi nơi trong cơ thể để săn lùng mối nguy hiểm.

Bà Disis nói: “Nếu bạn nhìn thấy một tế bào T được kích hoạt, nó gần như có chân. Bạn có thể thấy nó bò qua mạch máu để chui ra ngoài các mô".

Các tình nguyện viên bệnh nhân là rất quan trọng cho nghiên cứu. Bà Kathleen Jade, 50 tuổi, biết mình bị ung thư vú vào cuối tháng 2, chỉ vài tuần trước khi bà và chồng rời Seattle để thực hiện một chuyến phiêu lưu vòng quanh thế giới. Thay vì dong chiếc thuyền Shadowfax dài 12 mét qua Hồ Lớn hướng về phía tuyến đường biển St. Lawrence, bà đang ngồi trên giường bệnh chờ liều vaccine ung thư thử nghiệm thứ ba. Bà được tiêm vaccine để xem liệu nó có làm khối u co lại trước khi phẫu thuật hay không.

“Ngay cả khi cơ hội đó là một chút, tôi cũng cảm thấy nó xứng đáng", bà Jade nói.

Y tá tiêm liều vaccine ung thư vú thử nghiệm thứ ba cho bệnh nhân Kathleen Jade tại Trung tâm Y tế Đại học Washington - Montlake, Seattle hôm 30/5/2023. (Ảnh: AP)

Những tiến bộ hứa hẹn vaccine điều trị ung thư hiệu quả

Các tiến bộ về vaccine điều trị ung thư đang trải qua nhiều thử thách. Loại đầu tiên, Provenge, đã được phê duyệt tại Mỹ vào năm 2010 để điều trị ung thư tuyến tiền liệt đã di căn. Nó đòi hỏi xử lý các tế bào miễn dịch của chính bệnh nhân trong phòng thí nghiệm và đưa chúng trở lại qua tĩnh mạch. Ngoài ra còn có vaccine điều trị ung thư bàng quang sớm và u da ác tính tiến triển.

“Tất cả những lần thử nghiệm thất bại đã giúp chúng tôi học hỏi được rất nhiều điều", nhà nghiên cứu Nora Disis nói.

Do đó, giờ đây bà tập trung vào những bệnh nhân mắc bệnh sớm hơn vì vaccine thử nghiệm không giúp được gì cho những bệnh nhân nặng. Nhóm của bà đang lên kế hoạch nghiên cứu vaccine ở những phụ nữ mắc bệnh ung thư vú không xâm lấn, có nguy cơ thấp được gọi là ung thư biểu mô ống dẫn sữa tại chỗ.

Nhiều loại vaccine ngăn ngừa ung thư cũng đang hứa hẹn ở phía trước. Vaccine viêm gan B được nghiên cứu từ nhiều thập kỷ nhằm ngăn ngừa ung thư gan và vaccine HPV, được giới thiệu lần đầu vào năm 2006, sẽ ngăn ngừa ung thư cổ tử cung.

Tại Philadelphia, Tiến sĩ Susan Domchek, Giám đốc Trung tâm Basser tại Penn Medicine, đang tuyển 28 người khỏe mạnh có đột biến BRCA (gien ức chế khối u) để thử nghiệm vaccine. Những đột biến này làm tăng nguy cơ ung thư vú và buồng trứng. Ý tưởng là tiêu diệt các tế bào bất thường từ rất sớm trước khi chúng gây ra vấn đề. Bà Domchek ví nó như việc định kỳ nhổ cỏ trong vườn hoặc xóa bảng trắng.

Những nhóm nghiên cứu khác đang phát triển vaccine để ngăn ngừa ung thư ở những người có nốt phổi tiền ung thư và các tình trạng di truyền khác làm tăng nguy cơ ung thư.

Tiến sĩ Steve Lipkin, nhà di truyền học y tế tại Weill Cornell Medicine, New York, người đang dẫn đầu một nỗ lực do Viện Ung thư Quốc gia Mỹ tài trợ, cho biết: “Vaccine có lẽ là mốc quan trọng tiếp theo trong sứ mệnh giảm tử vong do ung thư. Chúng tôi đang cống hiến cuộc đời mình cho điều đó”.

Các nhà sản xuất dược phẩm Moderna và Merck cũng đang cùng nhau phát triển một loại vaccine mRNA được cá nhân hóa cho những bệnh nhân bị u da ác tính, với một nghiên cứu lớn sẽ bắt đầu trong năm nay. Vaccine được tùy chỉnh cho từng bệnh nhân, dựa trên nhiều đột biến trong mô ung thư của họ. Một loại vaccine được cá nhân hóa theo cách này có thể huấn luyện hệ miễn dịch tìm kiếm dấu vết đột biến của bệnh ung thư và tiêu diệt những tế bào đó.

Nhưng những loại vaccine như vậy sẽ rất đắt tiền.

“Về cơ bản, bạn phải tạo ra mọi loại vaccine ung thư từ con số không", Tiến sĩ Patrick Ott tại Viện Ung thư Dana-Farber ở Boston cho biết. Nếu vaccine không được cá nhân hóa, thì có thể được sản xuất với giá rất rẻ, giống như vaccine Covid.

Vaccine công nghệ mRNA điều trị ung thư được cá nhân hóa sẽ rất tốn kém. (Ảnh: Getty Images).

Các loại vaccine đang được phát triển tại UW Medicine được thiết kế để có tác dụng với nhiều bệnh nhân, thay vì một người. Các thử nghiệm đang được tiến hành đối với bệnh ung thư vú giai đoạn đầu và giai đoạn tiến triển, ung thư phổi và ung thư buồng trứng. Một số kết quả có thể có trong năm tới.

Todd Pieper, 56 tuổi, sống ở ngoại ô Seattle, đang tham gia thử nghiệm một loại vaccine nhằm thu nhỏ khối u phổi. Căn bệnh ung thư của ông đã di căn lên não, nhưng ông hy vọng sẽ sống đủ lâu để chứng kiến ​​con gái mình tốt nghiệp trường y tá vào năm tới.

Pieper nói về quyết định tình nguyện của mình: “Tôi không có gì để mất và có mọi thứ để đạt được, cho tôi hoặc cho những người khác trong tương lai".

Một trong những người đầu tiên được chủng ngừa ung thư buồng trứng trong một thử nghiệm cách đây 11 năm là Jamie Crase ở Đảo Mercer, gần Seattle. Được chẩn đoán mắc bệnh ung thư buồng trứng giai đoạn cuối khi mới 34 tuổi, Crase nghĩ rằng mình sẽ chết trẻ và đã lập di chúc để lại chiếc vòng cổ yêu thích cho người bạn thân nhất của mình. Bây giờ 50 tuổi, bà không có dấu hiệu của bệnh ung thư và vẫn đeo chiếc vòng cổ.

• Đột phá bất ngờ trong điều trị ung thư buồng trứng
• Tìm ra cách khiến tế bào ung thư não tự diệt
• Phát hiện chất chống ung thư từ loại gia vị phổ biến ở miền Bắc