Trong thế giới loài người, liếc trộm hàng xóm đang tắm rửa chẳng phải là điều hay ho gì, nhưng ở một số loài cá, việc do thám thô lỗ hàng xóm của chúng để có được thông tin lại có tầm quan trọng sống còn.
Những con cá sống trong các rạn san hô thường bị đeo bám bởi ký sinh trùng trên da hoặc da dày lên vì các tế bào chết. Để giữ cơ thể khoẻ mạnh gọn gàng, chúng phải cậy nhờ đến những "vệ sinh viên" bé nhỏ rỉa đi các ký sinh trùng và mảng da vụn.
Con cá vệ sinh đang rỉa sạch da của một con cá khách hàng. Ảnh: Bryan Harry |
Loài cá vệ sinh thường gặp, những con Labroides dimidiatus sọc đen, xanh và vàng có thể chọn một trong hai phương án: hoặc loại bỏ ký sinh trùng khỏi da của khách, hoặc lừa đảo và đánh chén nước nhầy của chính vị khách đó - một lựa chọn thơm ngon hơn nhiều.
Song không có sự trừng phạt nào cho kẻ lừa đảo cả. Các khách hàng, trong nghiên cứu này là loài cá Scolopsis bilineatus, hiếm khi ăn thịt vệ sinh viên, dù chúng có làm bậy đi nữa. Vì thế, các nhà nghiên cứu từ lâu tự hỏi tại sao số lượng những kẻ lừa đảo không đông lên.
Đó là nhờ quá trình "thuê mướn" và sự "nghe trộm" của khách hàng để lựa chọn ra những vệ sinh viên đáng tin cậy nhất.
Các nhà nghiên cứu đã thiết lập một thí nghiệm, ở đó cá khách hàng có thể quan sát hai vệ sinh viên: một con đầy trách nhiệm đang đánh chén ký sinh trùng cho một vị khách khác, và một con nữa chỉ bơi lượn lờ gần khách.
Ghi nhận thông tin này, những con cá khách hàng thường chọn vệ sinh viên chăm chỉ hơn là kẻ mải chơi kia.
Nghiên cứu do tiến sĩ Alexandra Grutter và cộng sự từ Đại học Queensland thực hiện.
T. An