XBB, biến thể phụ mới của Omicron có khả năng né tránh miễn dịch hiệu quả nhất từ trước đến nay, đang lây lan mạnh ở Singapore. Biến chủng thuộc nhóm XBB cũng đã xuất hiện tại Mỹ.
XBB.1 chỉ khác XBB là phần protein gai. (Ảnh: HT).
Mỹ phát hiện ca nhiễm XBB.1 đầu tiên vào ngày 15/9. Chia sẻ trên Fortune, ông Raj Rajnarayanan, Phó trưởng khoa Nghiên cứu, phó giáo sư tại Viện Nghiên cứu New York ở Jonesboro, Arkansas, cho hay trong 15 ngày qua, số trường hợp nhiễm biến thể phụ này chiếm 0,26% tổng số ca mắc được báo cáo. Ông trích dẫn số liệu từ tổ chức chuyên theo dõi tình hình Covid-19 và cúm GISAID.
Đến nay, Mỹ mới ghi nhận 16 ca nhiễm XBB.1 và hầu hết người bệnh sống ở New York - bang đông đúc với lượng khách quốc tế lớn và khả năng giải trình tự gene mạnh.
Khả năng né tránh miễn dịch
XBB là sự kết hợp của hai biến thể Omicron “mẹ” khác nhau. Nó cùng với BQ.1.1 được coi là biến thể Covid-19 có khả năng né tránh miễn dịch hiệu quả nhất cho đến nay, vượt qua cả BA.5 “tổ tiên” vốn thống trị thế giới vào mùa hè này.
Các nhà khoa học, bao gồm cả tiến sĩ Anthony Fauci, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm của Mỹ, dự đoán làn sóng Covid-19 mới trong mùa thu và mùa đông ở Mỹ sẽ bắt đầu gia tăng vào tháng 10 và đạt đỉnh điểm vào tháng 1/2023. Tuy nhiên, họ chưa xác định biến thể chính cho đợt dịch sắp tới.
XBB và BQ.1.1 được coi là biến thể có khả năng né tránh miễn dịch tốt nhất từ trước đến nay. (Ảnh: AP).
Hôm 14/10, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) thông báo cặp đôi hậu duệ của Omicron là BQ.1 và BQ.1.1 đã xuất hiện tại nước này với số ca nhiễm tăng nhanh chóng. Với sự hiện diện của XBB, làn sóng Covid-19 tiếp theo có thể là trận chiến giữa 2 biến thể đáng gờm.
So với XBB, XBB.1 chỉ có một thay đổi nhỏ ở protein gai mà virus sử dụng để gắn vào và lây nhiễm sang tế bào. Ông Rajnarayanan cho hay chưa rõ tác động của sự thay đổi này.
XB.1 là một trong số nhiều nhánh phụ của XBB mà các chuyên gia theo dõi biến thể trên toàn cầu để mắt tới. XBB hiện gây ra làn sóng Covid-19 tại Singapore dù phần lớn người dân ở đây đã được tiêm vaccine và mũi tăng cường.
Hiện tại, ông Raj Rajnarayanan không lo lắng về biến thể cụ thể nào. Các biến chủng hậu duệ dòng Omicron đều đang đột biến theo hướng tăng khả năng lây lan và né tránh miễn dịch.
Ông theo dõi sát sao XBB nhưng dành sự quan tâm nhiều hơn đến BQ.1.1 cùng với BQ.1 gốc. Trong tuần thứ 2 của tháng 10, hai biến chủng này chiếm hơn 11% tổng số ca mắc Covid-19 ở Mỹ. Chúng cũng được tách khỏi biến thể “mẹ” BA.5.
Các ca nhiễm BQ.1.1 đang tăng mạnh ở New York (Mỹ) và các nước châu Âu như Đức - nơi đang diễn ra Lễ hội tháng Mười Oktoberfest, dịp khiến Covid-19 lây lan nhanh hơn. Khả năng né tránh miễn dịch cực độ của nó khiến tiến sĩ Eric Topol, giáo sư Y học phân tử tại Scripps Research, đồng thời là người sáng lập, Giám đốc Viện Nghiên cứu Scripps, đánh giá đây có thể là biến thể gây ra đợt bùng dịch tiếp theo tại Mỹ trong những tuần tới.
Ngày 13/6, vị chuyên gia cũng chia sẻ với Fortune rằng các nhà khoa học sẽ không biết BQ.1.1 có thể né hiệu quả miễn dịch từ vaccine ở mức nào cho đến khi biến thể này chiếm 30-50% ca mắc Covid-19 ở khu vực nhất định.
Ông nói: “Nó sẽ không khiến vaccine mất tác dụng nhưng nó có thể giảm bớt hiệu quả của vaccine trong việc ngăn ngừa tình trạng nhập viện và tử vong do Covid-19”.
Cuộc chiến sắp tới
Cả XBB và BQ.1.1 đều được biết là có khả năng né sự miễn dịch kháng thể. Đặc điểm này khiến các phương pháp điều trị kháng thể đơn dòng trở nên vô dụng đối với nhóm nguy cơ cao trước Covid-19.
XBB đang lây lan nhanh ở Singapore và có thể gây ra làn sóng Covid-19 tiếp theo ở Mỹ. (Ảnh: Straitstimes).
Theo một nghiên cứu hồi tháng 9 của Trung tâm Tiên phong Y sinh thuộc Đại học Bắc Kinh (Trung Quốc), cả hai biến thể đều vô hiệu hóa được Bebtelovimab, loại thuốc kháng thể đơn dòng cuối cùng có hiệu quả trên tất cả biến thể, cũng như Evusheld, thuốc dùng để điều trị bệnh nhân nhiễm một số biến thể. Bên cạnh đó, cả hai đều có thể dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng hơn.
Nhóm nghiên cứu cho biết thêm khả năng né tránh miễn dịch của XBB là “cực đoan”, gần đạt đến mức của SARS - loại virus corona đã lây nhiễm cho hàng nghìn người, gây ra gần 800 ca tử vong vào đầu những năm 2000.
Theo tiến sĩ Eric Topol, BQ.1.1 và XBB khác biệt với các chủng Omicron khác đến mức chúng nên được Tổ chức Y tế Thế giới cấp tên mới theo chữ cái Hy Lạp như Pi hoặc Rho.
Giới nghiên cứu cần quan sát thêm mới biết được cuối cùng, 2 chủng này có là nguyên nhân chính gây ra đợt bùng phát mới ở Mỹ hay bất cứ nơi nào khác hay không. Ryan Gregory, giáo sư Sinh học tiến hóa tại Đại học Guelph ở Ontario, Canada, cho rằng chúng thậm chí có thể bắt gặp nhau trong một vật chủ, kết hợp lại để tạo ra chủng mới. Với tốc độ tiến hóa kỷ lục của SARS-CoV-2, mọi khả năng đều có thể xảy ra.
“Nếu mọi người không tiêm mũi tăng cường và không nhiễm nCoV trong thời gian ngắn, nguy cơ lây nhiễm rất cao. Về cơ bản, cả 2 biến chủng đều dễ dàng lây sang vật chủ khác”, giáo sư Gregory nói.