Ít người biết rằng Sidney Reilly chính là nguyên mẫu cho nhân vật điệp viên 007 trong loạt phim lừng danh cùng tên.
Một trong những chiến công đầu tiên của Uỷ ban Đặc biệt toàn Nga về chống phần tử phản cách mạng (CHECA) là đập tan âm mưu móc nối giữa tình báo nước ngoài với tổ chức phản động bên trong nước nhằm lật đổ chính quyền Xô-viết non trẻ. Sidney Reilly là gián điệp của Cơ quan Tình báo mật Anh (SIS), tiền thân của Mi-6, đã bị CHECA bắt và sau đó bị kết án tử hình.
Sidney Reilly. (Ảnh: Wikipedia)
Reilly tên thật là Slomo Rosenblum, sinh ra tại Ukraina. Y được các nhà nghiên cứu đương đại miêu tả là một người khéo léo, biết cách lấy lòng tin ở người khác, thích gái đẹp và say nghề sát nhân chứ không phải là anh hùng như trong phim. Sự liên quan của Reilly với nước Nga chủ yếu thể hiện qua vụ án Savinkov - một điệp vụ nổi tiếng được thực hiện dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch CHECA F. E. Dzherzhinsky.
Mùa hè năm 1918, nước Anh đã phái quân đội phối hợp với lực lượng quân sự 13 nước khác tiến hành cuộc can thiệp vũ trang hòng tiêu diệt nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới. Họ cử điệp viên Bruce Loccart núp dưới bình phong ngoại giao đến Moscow, bề ngoài là để "tiếp xúc không chính thức" với những người Bolshevik, song trên thực tế là tìm cách gây bạo loạn từ bên trong nước Nga để phối hợp với lực lượng can thiệp từ bên ngoài.
Sidney Reilly là điệp viên nằm vùng của Loccart. Reilly đã bắt liên lạc với B. Savinkov, một thủ lĩnh của đảng Xã hội Dân chủ cánh tả. Hai người này lập kế hoạch nổi dậy giết chết các nhà lãnh đạo Bolshevik đúng vào đêm quân đồng minh đổ bộ vào Nga.
F. E. Dzherzhinsky đã phái hai cán bộ CHECA đóng giả sĩ quan Hồng quân bất mãn thâm nhập vào hàng ngũ Savinkov xin nhận trách nhiệm ám sát Lenin và Trotsky (lúc này Trotsky là Dân uỷ (Bộ trưởng) Quốc phòng kiêm Chủ tịch Hội đồng quân sự).
Âm mưu của Loccart - Savinkov do vậy bị phá sản từ trong trứng. Loccart bị bắt và bị trục xuất; Savinkov bị bắt, bị đưa ra toà và bị kết án tử hình. Reilly thoát về Anh chỉ nửa tiếng đồng hồ trước khi các cán bộ an ninh của CHECA ập đến. Tuy nhiên, năm 1925, y bị CHECA dụ đến Liên Xô, sau đó bị bắt và xử tử.
Chi tiết về cái chết của Reilly mãi đến thời gian gần đây mới được công khai. Sinh thời, Đại tá Tình báo Liên Xô Boris Godz, người từng tham gia vào chiến dịch "nhử" Reilly cho biết: Ban lãnh đạo CHECA (vào thời điểm 1925 đã đổi tên là Tổng cục Chính trị toàn liên bang - OGPU) đã cho thành lập tổ chức giả TREST nhằm thu hút các phần tử chống đối chính quyền Xô-viết.
Mặc dù đã được cảnh báo trước về mối nguy hiểm đang rình rập tại Nga, song Reilly vẫn quay lại, tự chui đầu vào cái bẫy đã giăng sẵn ở Moscow, bị bắt và bị tiêu diệt.
Trong cuốn "Sidney Reilly trong cơ quan mật vụ Anh" của Andrew Cook xuất bản gần đây, Đại tá B.Godz được miêu tả là người từng thực hiện chiến dịch cài bẫy Reilly và chứng kiến cái chết của điệp viên nguyên mẫu cho 007. Theo Đại tá Godz, chính Stalin đã trực tiếp ra lệnh tử hình Reilly. Ba đồng đội của Đại tá Godz là Ibrahim Abisalov, Grigory Feduleev và Grigory Suroezkin là những người trực tiếp thi hành án tử hình với Reilly trong một khu rừng.
Thi thể Reilly sau đó được chuyển đến cơ quan chức năng của OGPU để giám định y khoa và chụp ảnh. Cho đến tận năm 1937, Godz vẫn còn giữ được khẩu súng ngắn đã từng bắn Reilly do chính người bạn Abisalov tặng. Rất tiếc là do những thăng trầm của thời cuộc, Đại tá đã không lưu giữ được khẩu súng đó.
Tác giả Andrew Cook đưa ra kết luận của ông về nhân vật về sau được chọn làm nguyên mẫu cho điệp viên 007 lừng danh: "Nghịch lí mang tính hài hước là ở chỗ, kẻ biết chiếm lòng tin của người khác đã trở thành nạn nhân của chính khả năng đó".