Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ dự đoán El Nino sẽ yếu đi trong vài tháng tới, nhường chỗ cho hiện tượng La Nina khiến nhiệt độ toàn cầu có thể dịu đi.
Sự phát triển của La Nina có nhiều tác động lớn tới thời tiết ở Mỹ nói riêng và trên khắp thế giới nói chung. Nó có thể tạm thời làm chậm sự ấm lên toàn cầu bắt đầu cách đây khoảng 9 tháng khi El Nino bắt đầu ảnh hưởng. La Nina cũng nổi tiếng thúc đẩy mùa bão mạnh với sức tàn phá lớn ở Đại Tây Dương, đồng thời làm tăng điều kiện khô hạn ở Nam California và vùng trung tây nước Mỹ. Nó có xu hướng làm dịu nhiệt độ toàn cầu. Dù không chấm dứt sự ấm lên của hành tinh kéo dài suốt một thập kỷ qua, La Nina có thể giảm bớt mức độ ấm lên cực hạn mà các nhà khoa học quan sát gần đây.
Lũ lụt ở Los Angeles hôm 5/2. (Ảnh: Washington Post).
Tháng 1/2024 là tháng ấm nhất trong lịch sử Trái đất. Đây cũng là tháng thứ 8 liên tiếp nhiệt độ ở mức cao kỷ lục. Nó cũng đánh dấu kết thúc thời kỳ 12 tháng mà hành tinh cán mốc ấm lên đáng lo ngại là 1,5 độ C so với mức trung bình thế kỷ 19, trước khi tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch trở nên phổ biến, theo cơ quan phụ trách vấn đề biến đổi khí hậu của Liên minh châu Âu (EU) Copernicus Climate Change Service
El Nino và La Nina là gì?
Thời tiết Trái đất chịu ảnh hưởng của El Nino hay La Nina phụ thuộc vào điều kiện dọc theo vùng xích đạo ở Thái Bình Dương. Khi gió mậu dịch thổi từ đông sang tây trở nên yếu đi hoặc thậm chí đảo chiều, nước biển ấm tụ lại dọc bề mặt vùng trung tâm và phía đông Thái Bình Dương, dẫn tới hiện tượng El Nino và hiệu ứng dây chuyền đối với thời tiết trên khắp thế giới, bao gồm điều kiện ấm hơn bình thường ở miền nam nước Mỹ, bao gồm Nam California, mùa bão Đại Tây Dương yếu đi, hạn hán cháy rừng ở Indonesia và phía nam châu Phi.
Dự đoán của các nhà khoa học khí hậu về những tháng tới
Các chuyên gia dự đoán khí hậu ở Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ hôm 8/2 thông báo độ ấm ở khu vực phía đông và trung đông Thái Bình Dương giảm đi trong tháng 1 và mô hình gió gắn liền với El Nino cũng vậy. Trong khi đó, mô hình dự đoán khí hậu chỉ ra El Nino sẽ tiếp tục yếu dầu trong những tháng mùa xuân. Theo dự đoán, có 79% khả năng điều kiện "trung hòa", vắng bóng cả hiện tượng El Nino và La Nina, sẽ diễn ra trong thời gian từ tháng 4 tới tháng 6/2024.
Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh có thể rất khó dự đoán El Nino hoặc La Nina sẽ diễn biến như thế nào trong tháng mùa xuân do mô hình thường chuyển đổi vào khoảng thời gian đó, khiến việc dự đoán xu hướng trở nên thách thức hơn. Nhưng sự chuyển biến nhanh sang La Nina khá phổ biến sau thời kỳ El Nino mạnh kỷ lục, tương tự đợt El Nino hiện nay. Theo Tom Di Liberto, nhà khoa học khí hậu ở Cục quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ, ví dụ tương tự từng xảy ra vào đợt El Nino mạnh năm 1982 - 1983 và 1997 - 1998.
Bất kể yếu nhanh tới mức nào, El Nino nhiều khả năng vẫn tiếp tục ảnh hưởng tới mô hình khí hậu toàn cầu trong vài tháng tới. "Dù đã qua cao trào, nó vẫn còn sức tác động", Di Liberto nói.
Tác động khi chuyển sang hiện tượng La Nina
Các nhà khoa học sẽ theo dõi chặt chẽ sự chuyển đổi từ mô hình gây ấm lên toàn cầu của El Nino sang ảnh hưởng hạ nhiệt của La Nina có thể tác động như thế nào tới nhiệt độ trung bình trên thế giới. Điều đó có thể giúp giải đáp câu hỏi thiết yếu là tốc độ ấm lên toàn cầu và biến đổi khí hậu có đang gia tăng hay không.
Có thể việc chuyển sang La Nina sẽ làm dịu nhiệt độ toàn cầu năm 2024 và ngăn con số vượt quá năm 2023, chứng minh giả thuyết năm 2023 là mốc đánh dấu lộ trình ổn định đối với nhiệt độ toàn cầu, theo Gavin Schmidt, giám đốc Viện nghiên cứu không gian Goddard của NASA.
Nhưng nếu năm 2024 kết thúc ấm hơn dự đoán của nhà khoa học, bất chấp sự tồn tại của mô hình La Nina, điều đó có thể tăng thêm bằng chứng hệ thống đã thay đổi. Sự thay đổi khí hậu cũng cung cấp thêm dữ liệu và cơ hội để tìm hiểu hiện tượng ấm lên toàn cầu có thể ảnh hưởng tới El Nino và La Nina như thế nào. Các nhà khoa học khí hậu vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng, nhưng họ nghi ngờ tần suất của những sự kiện El Nino và La Nina mạnh nhiều khả năng sẽ tăng lên trong suốt thế kỷ tới.
La Nina thế chỗ El Nino: Việt Nam chịu tác động gì?
Riêng với Việt Nam, sự xuất hiện của La Nina có thể khiến bão, áp thấp nhiệt đới xuất hiện nhiều hơn. Tại miền Trung và miền Nam của chúng ta sẽ đối mặt với mưa lớn và lũ lụt thường xuyên hơn.
Người dân đi qua vùng ngập lụt ở huyện Chương Mỹ, Hà Nội. (Nguồn: AAP).
Trả lời phỏng vấn của VnExpress hồi tháng 2/2024, PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, cho biết các đợt La Nina điển hình xảy ra vào năm 1998-2000, 2007-2008, 2010-2011 và 2020-2022.
Trong đó, đợt rét đậm, rét hại 38 ngày vào tháng 1-2/2008 đã làm 180.000 ha lúa, gần 110.000 vật nuôi bị chết, thiệt hại ước tính 400 tỷ đồng.
Thời kỳ La Nina 2020-2022 cũng ghi nhận nhiều thiệt hại. Trong đó, năm 2020 cả nước có 16/22 loại hình thiên tai, với 14 cơn bão và áp thấp nhiệt đới; 120 trận lũ quét, sạt lở đất; 265 trận giông, lốc, sét... làm 357 người chết và mất tích, tổng thiệt hại trên 39.960 tỷ đồng.
Riêng thiên tai năm 2022 ở nước ta đã làm 175 người chết, mất tích, thiệt hại kinh tế gần 19.500 tỷ đồng.