Phyllostachys nigra var. henonis, một giống tre đen có nguồn gốc Nhật Bản, thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu trên thế giới do chu kỳ sinh sản độc đáo và tiềm năng tác động sinh thái của nó.
Loài tre Nhật Bản này vừa ra hoa sau 120 năm chờ đợi đáng kinh ngạc. Dù đây là một hiện tượng tuyệt đẹp về mặt thị giác, nhưng lại gây ra lo ngại lớn đối với các nhà khoa học và nhà sinh thái học.
Loài tre ra hoa đồng loạt sau hơn 1 thế kỷ
Không giống hầu hết các loài thực vật ra hoa hằng năm, Phyllostachys nigra var. henonis hoạt động theo một khung thời gian hoàn toàn khác biệt.
Không giống hầu hết các loài thực vật ra hoa hằng năm, Phyllostachys nigra var. henonis hoạt động theo một khung thời gian hoàn toàn khác biệt - (Ảnh: Great Discoveries Channel).
Loài tre này cần một chu kỳ lên đến 120 năm để hoàn thành quá trình sinh sản. Khoảng thời gian dài giữa các lần ra hoa này đã làm các nhà khoa học bối rối trong nhiều thập kỷ, dẫn đến nhiều nghiên cứu chuyên sâu về cơ chế sinh tồn của nó.
Hiện tượng này, còn được gọi là ra hoa hàng loạt hay ra hoa đồng loạt, xảy ra khi một quần thể tre lớn ra hoa đồng thời. Sự đồng bộ này là một kỳ quan của tự nhiên, tuy nhiên lại đặt ra những thách thức sinh thái đáng kể. Sau khi ra hoa, toàn bộ quần thể tre sẽ chết đi, để lại những cánh đồng trống trải mà cuối cùng sẽ là nơi sinh trưởng cho thế hệ thực vật kế tiếp.
Điều thú vị là trong khi phần lớn các quần thể henonis ra hoa đồng thời, một số nhóm lại có sự khác biệt nhỏ về thời gian. Chẳng hạn sự kiện ra hoa lớn gần nhất xảy ra vào năm 1908, nhưng những lần ra hoa nhỏ hơn, cục bộ đã được ghi nhận từ năm 1903 đến 1912.
Sự kiện ra hoa nhỏ gần đây nhất diễn ra vào năm 2020, tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu có cơ hội quý báu để nghiên cứu quá trình bí ẩn này.
Tác động sinh thái
Sự kiện ra hoa năm 2020 đã thúc đẩy một nhóm nghiên cứu từ Đại học Hiroshima tiến hành điều tra về các chiến lược sinh sản của loài tre này. Những phát hiện của họ, được công bố gần đây trên tạp chí PLOS ONE, đã dấy lên lo ngại về tương lai của loài này và tác động sinh thái rộng lớn hơn.
Nhóm đã nghiên cứu 80% quần thể tre từ khi chúng bắt đầu quá trình sinh sản. Họ phát hiện không có cây nào tạo ra hạt giống khả thi và không có dấu hiệu tái sinh trong ba năm sau khi ra hoa.
Những kết quả này cho thấy Phyllostachys nigra var. henonis có thể không dựa nhiều vào sinh sản hữu tính để tồn tại. Phát hiện bất ngờ khiến các nhà khoa học bối rối về cách mà loài này có thể duy trì sự tồn tại qua các khoảng thời gian dài như vậy.
Hậu quả sinh thái của mô hình ra hoa này là rất đáng kể. Nhật Bản có khoảng 170.000ha rừng tre, trong đó giống henonis chiếm một phần đáng kể. Sự chết hàng loạt sau các sự kiện ra hoa có thể biến những khu rừng tre dày đặc thành các bãi cỏ trống trong vài năm, gây gián đoạn các hệ sinh thái địa phương.
Thách thức và triển vọng trong tương lai
Chu kỳ sống độc đáo của Phyllostachys nigra var. henonis đặt ra nhiều thách thức cho cả các nhà nghiên cứu lẫn các nhà bảo tồn.
Khi biến đổi khí hậu ngày càng làm trầm trọng thêm các thảm họa thiên nhiên, vai trò của các rừng tre trong việc giảm lũ và ổn định đất đai càng trở nên quan trọng. Khả năng mất đi những hệ sinh thái này trong giai đoạn tre ngừng phát triển là một mối lo ngại đang gia tăng.
Tiến sĩ Toshihiro Yamada - nhà nghiên cứu chính của nghiên cứu tại Đại học Hiroshima, nhấn mạnh sự cần thiết của các chiến lược để giảm thiểu tác động sinh thái của việc tre chết hàng loạt.
Bí ẩn xung quanh chu kỳ sinh sản của tre henonis gợi lên những điểm tương đồng với các hiện tượng tự nhiên bí ẩn khác, chẳng hạn như hố xanh khổng lồ mới được phát hiện trong đại dương sâu thẳm. Cả hai hiện tượng này đều làm nổi bật những khoảng trống kiến thức rộng lớn của chúng ta về các hệ thống tự nhiên.
Cùng với đó, sự gián đoạn sinh thái từ chu kỳ ra hoa của tre có thể dẫn đến những hậu quả lan rộng đối với các ngành công nghiệp và cộng đồng phụ thuộc vào loài cây đa dụng này.