Cá tequila, tên khoa học là zoogoneticus tequila, là loài động vật đặc hữu ở bang Jalisco thuộc miền Tây Mexico, quê hương của rượu tequila nổi tiếng thế giới. Hồi năm 2003, loài cá này được xem là đã bị tuyệt chủng trong tự nhiên, tuy nhiên nỗ lực các nhà khoa học và người dân địa phương đã giúp đưa loài động vật trên trở lại môi trường thiên nhiên.
Các nhà khoa học đã giúp đưa loài cá tequila trở lại môi trường thiên nhiên. (Ảnh: AP)
Theo phóng viên tại Mexico, việc đưa các loài động vật đã tuyệt chủng trở lại môi trường tự nhiên là một quá trình phức tạp, tốn kém và mất nhiều thời gian, tuy nhiên mới đây Vườn thú Chester thuộc Anh cho biết đã thành công trong nỗ lực tái tạo quần thể cá tequila. Thông báo của vườn thú này cho biết Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã công nhận công trình trên là nghiên cứu điển hình về tái tạo thành công. Về phần mình, các nhà khoa học thuộc Đại học San Nicolás de Hidalgo (UMSNH) ở bang Michoacan và Vườn thú Chester, những người đã trực tiếp tham gia vào “sứ mệnh giải cứu” này, cho biết đây là nỗ lực đầu tiên ở khu vực Mỹ Latinh với mục đích hồi sinh quần thể một loài cá diệt khuẩn.
Câu chuyện bắt đầu cách đây hơn 2 thập kỷ tại Teuchitlán, một ngôi làng nhỏ ở gần núi lửa Tequila thuộc bang Jalisco. Một nhóm sinh viên, trong đó có Omar Domínguez, bắt đầu lo lắng về nguy cơ cá tequila biến mất khỏi sông Teuchitlán, nơi chỉ có duy nhất loài cá nhỏ này sinh sống do tình trạng ô nhiễm, hoạt động của con người và các loài ngoại lai. Năm 1998, một nhóm các nhà bảo tồn của Vườn thú Chester đã đến Mexico để hỗ trợ thành lập phòng thí nghiệm bảo tồn các loài cá bản địa, mang theo vài chục cặp cá tequila còn tồn tại trong môi trường nhân tạo nhờ các nhà sưu tầm.
Từ năm 2014, các nhà khoa học thuộc UMSNH đã nỗ lực nhân giống 40 cặp cá ban đầu lên đến 10.000 cá thể. Đến năm 2017, họ bắt đầu thử nghiệm đưa cá tequila trở lại sông Teuchitlán, chấp nhận “đánh cược” rủi ro rất lớn là cá nuôi có thể không sinh tồn được trong môi trường tự nhiên. Sau rất nhiều thử nghiệm, cùng với hỗ trợ của Vườn thú Chester và một số tổ chức quốc tế, các nhà khoa học đã tìm ra phương pháp mô phỏng môi trường sống tự nhiên của cá tequila, từ đó giúp các cá thể của loài cá này được nuôi trong bể nhân tạo, làm quen với điều kiện thực trước khi được thả ra sông. Chỉ sau 6 tháng, đã có 55% số lượng cá thể cá tequila được sinh ra trong môi trường tự nhiên và đến cuối năm 2021, đàn cá đã tự nhân rộng sang một khu vực khác trên sông.
Theo ông Domínguez, nhà nghiên cứu của UMSNH, điều kiện sống trên sông Teuchitlán đã được cải thiện từ khi dự án nói trên bắt đầu, bằng chứng là nước sông trong hơn, các loài ngoại lai giảm bớt và gia súc không còn tiếp cận một số địa điểm trên sông. Đó là kết quả của những nỗ lực không mệt mỏi của các nhà khoa học nhằm nâng cao nhận thức của người dân về giá trị sinh học cũng như lợi ích y tế của cá tequila, "thiên địch" của các loài muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết.
Hiện cá tequila đã được IUCN xếp vào danh sách các loài có nguy cơ tuyệt chủng. Theo báo cáo năm 2020 của IUCN và tổ chức ABQ BioPark của Mỹ, hơn 1/3 trong số 536 loài cá nước ngọt ở Mexico đang đứng trước nguy cơ này.