Phép dưỡng sinh 4 mùa của Hải Thượng Lãn Ông

Ở nước ta, từ thế kỷ thứ 18, Hải Thượng Lãn Ông đã xây dựng phép dưỡng sinh có nội dung phong phú và các yêu cầu tổng hợp về nếp sống vệ sinh văn hóa lành mạnh, trong đó, yếu tố nuôi dưỡng tinh thần và thể xác là hàng đầu. Lãn Ông xác định: tinh thần và thể chất được luôn luôn khang kiện thì sẽ tận hưởng tuổi thọ ngoài 100.

Các nhà lão học, sinh học, y học hiện đại đã tìm hiểu và nghiên cứu nguyên nhân của lão hóa và các phương pháp chống lão hóa kéo dài tuổi thọ để sống trên 100 tuổi. Những điều này cũng trùng hợp phép dưỡng sinh của Lãn Ông đã nêu như sau:

Nuôi dưỡng tinh thần

Lãn Ông đặt vấn đề nuôi dưỡng tinh thần lên hàng đầu trong việc giữ gìn sức khỏe. Lãn Ông đã viết: Các bậc hiểu sâu đạo lý tu dưỡng đời thượng cổ dạy "gặp hư tặc tà phong của ngoại giới phải xa lánh kịp thời, đồng thời tư tưởng cũng phải ổn định, yên tĩnh không có đầy tham vọng bậy bạ thì chân khí trong người được hòa thuận, tinh thần có thu mà không hao tán, bệnh tật không có ngõ nào để xâm nhập được. Nhờ vậy mà ý chí của họ rất an nhàn, ít có dục vọng, trong lòng của họ luôn luôn yên tĩnh, chẳng có sợ sệt, tuy lao động mà không mệt mỏi. Tâm không tham nên cái gì cũng thuận, lòng tự thấy đủ, dễ được mãn nguyện, không đòi hỏi nhiều nên cũng dễ đạt được".

Hải Thượng Lãn Ông.

Ăn uống có tiết chế

Lãn Ông khuyên mọi người: ăn uống có tiết chế, nghỉ ngơi có giờ giấc, không phí sức bậy bạ. Liên hệ vào thực tế cuộc sống, Lãn Ông phê phán một số hiện tượng sai trái: "Người đời nay uống rượu như uống nước, làm việc bậy bạ coi như sinh hoạt bình thường, rượu say rồi nhập phòng, sắc dục quá độ, dục vọng làm kiệt hết tinh khí, tan hết chân nguyên; không có ý thức bảo vệ đầy đủ, thường hay sử dụng tình dục quá nhiều; làm việc, nghỉ ngơi không có giờ giấc cho nên nửa đời người thì đã suy nhược; tách rời khỏi phép dưỡng sinh thì không thể tận hưởng hết tuổi thọ".

Ngủ, nghỉ có giờ giấc

Ngủ là một biện pháp lấy lại sức khỏe sau một ngày làm việc. Thức và ngủ lúc nào, vào thời gian nào là hợp lý, khoa học với thời tiết 4 mùa xuân, hạ, thu, đông. Lãn Ông đã nghiên cứu sâu sắc và đưa ra những lời khuyên như sau:

1. Ba tháng mùa xuân: Con người nên ngủ muộn một chút, dậy sớm một tí, đi bách bộ trước sân, tóc bỏ xõa, nới thắt lưng, mặc áo quần rộng để cho ý chí tư tưởng phát sinh đầy đủ, hoạt bát. Nếu làm trái lẽ trên thì sẽ làm hại can khí, làm cho năng lực của nhân thể đối với mùa hè bị giảm sút.
2. Ba tháng mùa hè: Cần phải ngủ muộn, dậy sớm, không nên chán ghét ngày dài và trời nóng, sao cho ý chí thoải mái không giận hờn, làm cho dưỡng khí trong người được tuyên thông ra ngoài. Nếu làm trái với các lẽ trên thì tổn tâm khí. Do đó, năng lực thích ứng với khí thu liễm của mùa thu bị giảm sút; đến mùa đông phát sinh ra nhiều bệnh khác.
3. Ba tháng mùa thu: Mọi người cần phải ngủ sớm, dậy sớm cho ý chí được yên tĩnh để làm hòa hoãn ảnh hưởng của khí hậu heo hắt của mùa thu. Nếu làm trái thì tổn đến phế làm cho năng lực thích ứng với khí mùa đông bị giảm sút.
4. Ba tháng mùa đông: Đừng làm nhiễu động dưỡng khí, mọi người phải ngủ sớm, dậy muộn, cho ý chí yên tĩnh như cách mai phục, bế tàng; tránh chỗ lạnh, giữ gìn ấm áp, không để bì phu sơ hở, đổ mồ hôi, làm ảnh hưởng đến dưỡng khí bế tàng. Nếu làm trái sẽ làm tổn thận khí, đến mùa xuân sẽ phát sinh bệnh nuy, bệnh quyết làm con người giảm sút năng lực thích ứng với sinh khí của mùa xuân.

Ăn uống cần tiết chế để kéo dài tuổi thọ.

Chú trọng việc vận động

Ngoài ra, Lãn Ông còn khuyên mọi người nên chú trọng việc vận động kết hợp với lao động, với nghỉ ngơi để tăng sức khỏe và xem việc kết hợp với lao động trí óc và chân tay là phương thức rèn luyện thân thể rất tốt. Nội dung phép dưỡng sinh của Hải Thượng Lãn Ông nêu cách đây hơn 200 năm hiện vẫn còn là những kinh nghiệm quý báu cho chúng ta áp dụng.