Rối loạn mỡ máu và cách điều trị không dùng thuốc

Rối loạn mỡ máu là gì?

Rối loạn mỡ máu hay còn gọi là rối loạn lipid máu hoặc tăng cholesterol là bệnh khá phổ biến tại Việt Nam và có xu hướng ngày càng tăng. Rối loạn mỡ máu là nguyên nhân gây nên nhiều bệnh nguy hiểm như: xơ vữa động mạch, tai biến mạch máu não, bệnh mạch vành.

Mỡ máu có dưới hai dạng chính là cholesterol và triglycerid. Rối loạn mỡ máu (RLMM) là bệnh lý có tăng thành phần mỡ gây hại và giảm thành phần mỡ có lợi bảo vệ cho cơ thể, một loại bệnh khá phổ biến hiện nay. Để có thể lưu thông trong cơ thể, cholesterol và triglycerid đã kết hợp với một chất có tên là lipoprotein. Có nhiều loại lipoprotein, nhưng ba loại quan trọng là: lipoprotein mật độ thấp (LDL), mật độ cao (HDL), và mật độ rất thấp (VLDL). Với LDL và HDL chúng có chức năng vận chuyển cholesterol, còn VLDL thì có chức năng vận chuyển tryglycerid trong máu.

Phần lớn cholesterol trong cơ thể tồn tại dưới dạng kết hợp với LDL (được ký hiệu là LDL-C), chỉ có khoảng 1/4 đến 1/3 kết hợp với HDL (ký hiệu HDL-C). Nhiều LDL-C quá sẽ hình thành nên các mảng xơ vữa động mạch, do đó người ta còn gọi nôm na là cholesterol xấu. Còn HDL-C thì có lợi cho cơ thể, nó chống lại quá trình xơ vữa động mạch bằng cách mang cholesterol dư thừa ứ đọng trong thành mạch máu trở về gan, vì vậy HDL-C còn được gọi là cholesterol tốt. Sự tăng triglycerid trong máu quá cao cũng góp phần thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch. Trong cơ thể luôn luôn có sự cân bằng giữa hai quá trình gây hại và bảo vệ này- khi gọi RLMM nghĩa là có tăng thành phần gây hại và giảm thành phần có lợi bảo vệ cơ thể.

Có khá nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hàm lượng cholesterol trong máu. Nhiều nghiên cứu về RLMM trên thế giới cho hay khi cholesterol toàn phần tăng cao hơn 240mg% thì nguy cơ bị bệnh mạch vành tim tăng 2-3 lần. Cholesterol xấu (LDL-C) tăng cao thì tăng nguy cơ bị nhồi máu cơ tim. Cholesterol tốt (HDL-C) trong máu nếu giảm thấp cũng tăng các nguy cơ tai biến về mạch máu và xơ vữa động mạch. Còn triglycerid tăng cao nhất là ở bệnh nhân bị đái tháo đường và nguy cơ xơ vữa động mạch cũng cao hơn. Nếu LDL-C cao, nhưng HDL-C cũng cao thì ít lo ngại hơn là LDL-C cao mà HDL-C lại thấp. Bệnh RLMM không gây tác hại tức thời, nhưng tác hại về lâu dài thì nguy hiểm. Y học đã chứng minh được rằng giải quyết vấn đề mỡ máu bị rối loạn là cần thiết để hạn chế tai biến động mạch vành, mạch máu não và giảm tỷ lệ tử vong do biến chứng mạch máu.

Nguyên nhân

Căn nguyên của bệnh rất rõ ràng, đó là do lượng mỡ trong máu quá nhiều. Nguy cơ rối loạn mỡ máu chủ yếu đến từ việc ăn quá nhiều chất béo, như thịt mỡ, bơ, dầu từ các thức ăn chiên rán, đồ ăn nhanh và đồ ngọt. Những người béo phì, uống nhiều rượu bia và ít vận động cũng có nguy cơ bị rối loạn mỡ máu cao.

Ngoài ra bệnh cũng có thể là do bị ảnh hưởng từ di truyền, ví dụ như chứng thiếu hụt LDL hay rối loạn lipid máu hỗn hợp...

Bệnh cũng có thể đến do các hội chứng liên quan, ví dụ như suy giáp, đái đường, bệnh gan hay thận hư...

Triệu chứng rối loạn mỡ máu

Bệnh ở giai đoạn muộn hầu hết đều đã biến chứng và xúc tác hình thành các bệnh khác, ví dụ như xơ vữa động mạch. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có khả năng bị nhồi máu cơ tim do mỡ đông lại làm tắc mạch máu, dẫn đến không đủ máu nuôi tim.

Bệnh thường khó nhận biết, tuy nhiên ta cũng có thể liệt kê một số dấu hiệu cảnh báo như:

• Xuất hiện các nốt phồng trên da, màu vàng nhạt, không có cảm giác gì
• Đau đầu, hoa mắt, chóng mặt
• Hay nghẹn, khó thở
• Béo phì, xét nghiệm thấy mỡ máu tăng lên

Có thể điều trị không dùng thuốc

Những người bệnh rối loạn mỡ máu không nên quá lo lắng sợ hãi. Hãy bình tĩnh áp dụng ngay việc điều trị không dùng thuốc, bao gồm hai điều cơ bản sau:

Kiêng cữ trong ăn uống: Giảm ăn mỡ bão hòa (mỡ động vật, bơ, dầu dừa...) nếu không kiêng được tuyệt đối thì tránh ăn quá 1/3 mỡ bão hòa trong nhu cầu chất béo hằng ngày.

Giảm lượng cholesterol trong bữa ăn, đặc biệt cần tránh những thực phẩm rất giàu cholesterol như phủ tạng động vật (óc, bầu dục, tim, gan...). Với lòng đỏ trứng tuy cũng có nhiều cholesterol nhưng đồng thời có nhiều lecithin là một chất điều hòa chuyển hóa cholesterol trong cơ thể, do đó không nhất thiết kiêng hẳn mà có thể ăn 2-3 quả trứng một tuần. Với người béo thì cần thiết phải giảm cân nặng.

Nên ăn nhiều rau quả tươi, uống nước chè xanh. Không uống nhiều rượu bia. Không hút thuốc lá, thuốc lào vì nó thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch, và làm tăng cholesterol xấu.

Tập thể dục thể thao: Cần tập phù hợp với sức khỏe từng người, mỗi lần tập cố gắng đủ 30-45 phút, ở mức độ không gắng sức, tập thường xuyên ít nhất 3 lần trong tuần. Tập TDTT sẽ góp phần tăng tác dụng của việc kiêng ăn.

Sau khi đã áp dụng các biện pháp điều trị không dùng thuốc nói trên 4-6 tháng mà vẫn không cải thiện được tình trạng RLMM, đặc biệt là cholesterol xấu (LDL-C) còn cao thì cần dùng thêm thuốc hạ mỡ máu. Về thuốc có thể dùng một trong 4 nhóm thuốc là: statin, fibrat, niacin, hoặc resin; với rất nhiều tên thương mại của nhiều hãng sản xuất.

Cần chú ý là chỉ dùng thuốc dưới sự chỉ định và theo dõi của bác sĩ điều trị, vì ngoài tác dụng hạ mỡ máu, nó còn có nhiều tác dụng phụ khác.