Thành Rome thu nhỏ dưới lòng đất

Một đường hầm có niên đại khoảng 2.000 năm tuổi vừa được các nhà nghiên cứu hang động phát hiện sâu bên dưới lòng đất thành Rome đã giúp chúng ta hiểu thêm về lịch sử phát triển của nền văn hoá lớn này. Nằm ngay bên cạnh đường cống xả nước hiện đại của thành phố, con người đã không hề mảy may biết rằng họ đang huỷ hoại một di chỉ quý giá bằng việc xả ra các loại chất thải. Và nay, các nhà khoa học đã lên tiếng.

Nhà nghiên cứu hang động đô thị đang làm việc bên cạnh một ngọn đồi của thành Rome với những hình khắc đá có niên đại hơn 2.000 năm tuổi. Đây là một "tài sản" mà ít người được nhìn thấy từ sau khi thành phố này bị chôn vùi dưới lòng đất (Ảnh: Nationalgeographic)

Kho tàng thành Rome

Luca Antognoli, 49 tuổi, đang làm việc tại Roma Sotterranea, một tổ chức gồm các nhà khoa học chuyên nghiên cứu hang động, đã đưa ra ánh sáng hàng loạt các đền đài, đường phố, nhà cửa và cống dẫn nước bị chôn vùi từ khi đế chế La Mã sụp đổ. Theo truyền thống xưa nay, các cống rãnh (hay còn gọi là Cloaca Maxima) luôn được xây dựng ngầm phía dưới Roman Forum, được xây dựng từ thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, chính là một trong những công trình cổ xưa nhất còn tồn tại đến nay.

Luca đã bỏ rất nhiều thời gian lặn lội và trầm mình dưới làn nước dơ bẩn của cống rãnh để nghiên cứu. (Ảnh: Nationalgeographic)

Luca đã bỏ rất nhiều thời gian lặn lội và trầm mình dưới làn nước dơ bẩn của cống rãnh để nghiên cứu. Bên dưới lớp nước bẩn ấy là cả một kho tàng văn minh nhân loại với những tuyệt tác được làm từ 2.000 năm trước đây. Tuy nhiên, với những khó khăn và nguy hiểm cho sức khoẻ của các nhà nghiên cứu, tổ chức Roma Sotterranea đang dự tính sẽ gửi một robot điều khiển từ xa xuống cống để khám phá bí mật bên trong, vì theo Luca cống này có thể kéo dài đến tận Diocletian Bath, cách xa gần một dặm về hướng đông bắc. Gần đây, các nhà khoa học đã tìm thấy chiếc đầu khổng lồ của hoàng đế Constantine từ một cống rãnh như thế cho thấy rằng vị hoàng đế theo đạo Công giáo đầu tiên này đã từng là nạn nhân của một hủ tục thời kỳ Rome cổ xưa.

Theo nhà khảo cổ hang động Luca, những khu vực ngầm sâu dưới lòng đất như Cloaca Maxima sẽ chứng minh rằng thành phố Rome đã ra đời và tồn tại như thế nào để cai trị một đế chế trải dài từ Scotland đến thành Baghdad, tạo nên một thời kỳ lịch sử có tầm ảnh hưởng lớn nhất phương Tây.

Xương sọ của các nhà tu Capuchin đã chết cách đây 5 thế kỷ, được phát hiện bên dưới nhà thờ Santa Maria della Concezione (Ảnh: stuardtclarkesrome)

Ngược dòng lịch sử

"Thành Rome đã tồn tại trong khoảng 3.000 năm", Darius Arya - nhà khảo cổ học và giám đốc Viện văn hoá Roma Mỹ cho biết. Thành phố được xây dựng trên một vị trí rất dễ bị ngập lụt, ngay cả khu trung tâm (thời cổ gọi là Campus Martius), nằm bên bờ sông Tiber River. Mặc dù nhà chức trách thời đó đã thực hiện nhiều biện pháp để ngăn chặn lụt lội, nhưng thành phố vẫn không tránh khỏi hậu quả của thiên nhiên, do đó người dân dần dần nâng cao nhà cửa, để lại những công trình kiến trúc và đường phố nằm lại dưới lòng đất. "Quả là một quá trình bền bỉ và có hiệu quả. Chúng tôi đã nhận thấy rằng người Roma đã nâng thành phố lên cao thêm 2 mét thời đó, giúp họ tránh sự tấn công của nước, nhưng lại chôn vùi những gì họ tạo ra trước đó", nhà khoa học cho biết thêm.

Với lịch sử 3.000 năm tuổi, thành phố Rome ngày nay đã phát triển cực thịnh do được xây dựng trên nền một thành phố. Nhiều di tích lịch sử vẫn còn nằm sâu trong lòng đất chưa được khám phá.

Những năm 1800, Roman Forum đã được xây dựng và tồn tại cho đến hôm nay bên dưới một thành phố hiện đại. Từ năm 1920 - 1930, rất nhiều nhà nghiên cứu khảo cổ đã quan tâm đến các công trình này, nhưng vẫn không có kết quả khả quan do hạn chế về công nghệ khảo cứu. Một giả thuyết của nhà khảo cổ học Cristiano Ranieri là chính cống rãnh này cũng là con đường để đưa tù binh và mãnh thú ra đấu trường Colosseum nằm bên trên.

Công trình nghiên cứu của giáo sư Ranieri cho thấy, người Roma cổ đại đã khéo léo như thế nào khi biến trò chơi đẫm máu này thành một loại hình sân khấu ngoài trời có dàn cảnh kỹ lưỡng với hệ thống cơ học rất phức tạp. Colosseum gồm 48 thang máy nối lòng đất với mặt sân đấu trường. Sau khi mãnh thú bị lùa vào cũi dưới lòng đất, người ta dùng tời kéo cũi lên độ cao sát mặt sân đấu trường. Khi tín hiệu được phát ra thì cửa hầm bật mở và mãnh thú nhảy vọt ra ngoài sân đấu trường. Với hệ thống cơ học này, những người tổ chức các trận đấu ở Colosseum có thể trong chớp mắt tung cả một bầy hổ báo ra đấu trường, như thể chúng từ trên trời rơi xuống vậy. Các mặt sàn di động cũng có thể ngay lập tức đưa cảnh trí sân khấu lên đấu trường để nhanh chóng thay đổi khung cảnh cho phù hợp với từng cuộc đấu.

Những công trình kiến trúc ban đầu, gồm cả ngôi đền thờ thần Mithras, được bao bọc bởi một ngôi nhà làm nơi các Kitô hữu tụ họp hồi thế kỷ thứ 4 và sau đó là một nhà thờ. Sau thời kỳ người Norman chiếm đóng Rome năm 1084, thánh đường này đã thành một hoàng cung như ngày nay.

Những cuộc khai quật sau này về một nhà hát hồi thế kỷ thứ 19 đã làm sáng tỏ cấu trúc hypogeum - một khu phức hợp gồm phòng ốc, thang máy, đường hầm ngầm, nơi đưa các chiến sĩ và mãnh thú lên đấu trường phía trên.

Các bậc thang cổ được chiếu sáng bởi những ánh đèn hiện đại để dẫn đến Aqua Virgo, cung cấp nước uống và các nhu yếu phẩm khác cho thành Rome.	Forum Nerva, cống rãnh 2.000 năm tuổi vẫn còn được sử dụng đến ngày nay. Đây được xem là "cống rãnh vĩ đại" vì nó lưu giữ lịch sử.

KHU DI CHỈ THÀNH ROME CỔ

1. Colosseum
2. Domus Aurea (bên dưới Trajan Bath)
3 .Ludus Magnus
4. Nhà kho (sau này thành khu San Clemente)
5. Thượng viện (sau này thành thánh đường thành Joint và Paul)
6. Circus Maximus Mithraeum
7. Khu đền Forum Holitorium
8. Domus Tiberiana
9. Đền thần Vernus và Rome

Trần Ngọc Phúc