Tranh cãi về nguồn gốc của tượng thần thú Khai Phong từ thời cổ đại

3.080

Khai Phong, hay còn có tên gọi tắt ở Trung Quốc là “Biện”, thời cổ được biết đến với tên Biện Châu (Bianzhou) hoặc Biện Lương (Bianliang). Đây là một thành phố cấp tỉnh ở tỉnh Hà Nam và là một trong những thành phố trung tâm trong khu vực cốt lõi của Trung tâm đồng bằng đô thị và du lịch văn hóa của Trung Quốc.

Mặc dù Khai Phong là một cố đô của thất triều Trung Quốc, nhưng các di tích trước đây còn sót lại trong thành phố lại vô cùng ít. Nguyên nhân chính là do quá nhiều trận lũ lụt từ sông Hoàng Hà đã phá hủy các tàn tích của nền văn minh cổ đại. Hiện có Long đình, được coi là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng ở thành phố Khai Phong còn sót lại, được xem là di tích hoàng cung còn sót lại của sáu triều đại bao gồm cả triều đại Bắc Tống.

Trước cổng Long đình, một cặp sư tử đá đứng thẳng, với chiều cao hơn 3 mét, chân dẫm lên bông hoa tú cầu, mắt mở to và miệng há rộng, trở thành chứng nhân của những triều đại phồn vinh hàng ngàn năm trước. Có rất nhiều ghi chép lịch sử về cặp sư tử đá, cho thấy người dân Khai Phong có một tình cảm không hề nhỏ với cặp tượng thần thú này. Tuy nhiên, một điều thú vị là cho tới thời điểm này, vẫn chưa thể xác định được nguồn gốc chính xác thời đại xuất xứ của cặp sư tử đá.

Cặp sư tử đá này còn được gọi là sư tử đá Ngọ môn.

Theo tìm hiểu, cặp sư tử đá này đã được chuyển tới cổng Ngọ triều môn vào thời nhà Thanh, nên còn được gọi là sư tử đá Ngọ môn. Cho đến hiện tại, đại đa số mọi người đều đoán định rằng cặp sư tử đến từ thời Bắc Tống, và là sư tử gác cổng trước hoàng cung triều Tống. Tuy nhiên vẫn chưa ai khẳng định được đây là sự thật.

Do thiếu dữ liệu lịch sử chính xác, các nhà khảo cổ lại không thể dựa vào kỹ thuật để tìm hiểu được thông tin. Họ chỉ có thể dựa trên các phân tích về hình thức chạm khắc của sử tử đá. Trong một ghi chép lịch sử, cặp sử tử đá từng đực đặt trước cổng của Minh Chu vương phủ. Bởi vậy đôi sử tử đá được chạm khắc tỉ mỉ này không thể có muộn hơn thời Minh.

Nhìn kỹ, mặc dù tượng thần thú hiện đang trong tình trạng hư hại nặng, nhưng vẫn có thể nhìn ra kỹ thuật chạm khắc không hề tầm thường. Tạo hình đơn giản nhưng phát ra khí chất dũng mãnh uy nghi, chi tiết đầy đủ nhưng cũng không trang trí quá phức tạp, tạo hình của sư tử con và hoa cẩm tú cầu cũng rất đơn giản. Phong cách chạm khắc đá này rõ ràng khác với phong cách chạm khắc sư tử đá ở phía bắc và phía nam trong triều đại nhà Minh và nhà Thanh, rất có thể gợi nhớ đến phong cách thời nhà Đường.

Việc chạm khắc sư tử đá đặt làm thần thú giữ cửa xuất phát từ triều đại nhà Đường.

Đánh giá từ lịch sử của các triều đại, nhà Tống là một bước ngoặt trong triều đại phong kiến của Trung Quốc, và phong cách chạm khắc sư tử đá cũng phù hợp với tạo hình của đôi thần thú hiện có ở Khai Phong.

Trên thực tế, việc chạm khắc sư tử đá đặt làm thần thú giữ cửa xuất phát từ triều đại nhà Đường, sau đó được duy trì tới triều đại nhà Tống và nhà Nguyên. Con sư tử đá thô sơ và mạnh mẽ ban đầu dần thay đổi tạo hình mang phong cách phức tạp, tinh tế hơn. Phần lưng của cặp sư tử này cũng được tạo hình nhô phần xương sườn lên. Nói cách khác, đây là một cặp sư tử gầy. Chi tiết này khác với phong cách của thời nhà Tống. Nó cũng khác với sư tử canh lăng mộ thời Bắc Tống mà các nhà khảo cổ đã nghiên cứu tại thành phố Củng Nghĩa ở tỉnh Hà Nam. Hơn nữa, mặc dù tạo hình chạm khắc không tầm thường, nhưng nếu để nói đây là sư tử của hoàng cung thì vẫn còn khoảng cách khá lớn.

Tới triều đại nhà Nguyên, hệ thống quản lý tỉnh được áp dụng. Vào thời điểm đó, Khai Phong là trụ sở chính ở Giang Bắc, Hà Nam. Bởi vậy, cũng có những suy đoán rằng cặp thần thú này có khả năng tới từ thời nhà Nguyên.

Có thể nói, cho dù vẫn còn rất nhiều tranh cãi xung quanh nguồn gốc của cặp sư tử đá này, nhưng không ai có thể phủ nhận một điều, đó là cặp thần thú này đã trở thành chứng nhân cho những triều đại phồn vinh trong lịch sử Trung Quốc.

Cập nhật: 30/05/2020 Theo Dân Việt