Trạm thủy điện Đầm Bạch Hạc nằm trên sông Kim Sa ở ngã ba huyện Ninh Nam tỉnh Tứ Xuyên và huyện Kiều Gia thuộc tỉnh Vân Nam, là nhà máy thủy điện đứng đầu thế giới về quy mô xây dựng, công suất một tổ máy lớn nhất thế giới và quy mô lắp đặt máy móc thì đứng thứ hai trên toàn cầu.
Ngày 17/7, tổ máy thứ 3 triệu KW của Nhà máy Thủy điện Bạch Hạc Than đã chính thức đưa vào vận hành phát điện.
Trong khi nhiều người đang cổ vũ cho tiến độ thành công của siêu dự án này, có thể bạn chưa biết: Nhằm tránh chôn vùi vĩnh viễn những di vật khảo cổ chưa được phát hiện trong khu vực hồ chứa ngập nước, các nhà khảo cổ của Viện Di tích Văn hóa và Khảo cổ tỉnh Tứ Xuyên đã tiến hành khai quật khảo cổ học. Công việc đã được thực hiện trong gần hai năm qua tại khu vực hồ chứa, và đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ vào nửa đầu năm nay.
Toàn cảnh di tích Ninh Nam Trung Gia Lương Tự.
Lần đầu tiên được tìm thấy ở Tây Nam Tứ Xuyên, sự thật của "Bãi chôn trong khu dân cư" hay còn gọi là "mộ cư chỉ" vẫn là một bí ẩn.
Theo chuyên gia Trịnh Vạn Tuyền từ Viện Di tích Văn hóa và Khảo cổ tỉnh Tứ Xuyên, các di tích văn hóa dưới lòng đất ở vùng ngập nước và khu tái định cư của Trạm thủy điện Đầm Bạch Hạc liên quan đến 9 địa điểm và 21 nghĩa trang nhà Thanh ở huyện Ninh Nam, huyện Hội Đông và huyện Đức Xương (Di dân Khu tái định cư).
"Cuối cùng, chúng tôi đã khai quật được tổng cộng 1.167 di chỉ, lăng mộ , hố tro và các di vật khác trong các thời kỳ khác nhau, và khai quật được 2.931 di vật văn hóa nhỏ như gốm, sứ, đồng, sắt, đá, ngọc, trai (Nhóm ) để thu thập hơn 20.000 mẫu vật của các di tích văn hóa khác nhau".
Một số lượng lớn các cuộc khai quật khảo cổ học cho thấy các hoạt động của con người cổ đại ở tả ngạn sông Kim Sa trong khu vực ngập nước của trạm thủy điện Đầm Bạch hạc chủ yếu tập trung vào thời Tiền Tần và Minh - Thanh.
Trong số đó, các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra những nghĩa trang quy mô lớn từ thời nhà Thương và nhà Chu tại địa điểm Trung Gia Lương Tự ở huyện Ninh Nam, và các khu chôn cất dân cư và mộ chôn nhiều người tại địa điểm ruộng Tăng Long ở huyện Ninh Nam. Hiện tượng di tích kiểu này tương đối hiếm gặp ở miền Tây Nam Bộ.
Di chỉ Tăng Long Điền ở huyện Ninh Nam.
"Mộ cư chỉ" còn gọi là chôn cất thổ cư là việc chôn cất xung quanh nhà, trong nhà và trên mặt đất, là một phương thức và phong tục mai táng đặc biệt trong xã hội cổ đại. Việc chôn cất trong chính khu cư trú có nguồn gốc từ cuối thời kỳ đồ đá cũ, khi người ta lần đầu tiên chôn cất bạn đời, người thân và bạn bè của họ trong các hang động mà họ sinh sống.
Sau đó, với sự phát triển của cuộc sống định cư nông nghiệp trong thời đại đồ đá mới, việc chôn cất trong nhà dần trở nên phổ biến ở khu vực nhất định. Ngoài ra, một số trường hợp khẩn cấp trong các xã hội còn giữ nguyên diện mạo hoàn toàn của các lễ chôn cất ở nơi dân cư.
Vạn Thanh, người phụ trách di chỉ Tăng Long Điền, nói với phóng viên thời báo tin tức Hồng Tinh: "Theo tôi thấy, quanh khu mộ xương cốt không có chỗ chôn cất, cũng không có đồ tùy táng, trong đất có dấu vết lửa cháy, xương cốt không có đầu. Vì vậy, cũng không thể loại trừ có một trận chiến hay những xung đột khác.
Có thể là do tai nạn làm chết người, hoặc người dân lúc đó trực tiếp vứt xác trong ngôi nhà hoang". Vạn Thanh cho rằng đây là một trong những địa điểm khảo cổ hấp dẫn mà những câu hỏi nằm trong lớp sương mù lịch sử vẫn luôn được thu hút.
Di chỉ và lăng một Tăng Long Điền ở quận Ninh Nam.
Các nhà khảo cổ học vẫn tiếp tục khai thác và phân tích. Vỏ sò và đồ gốm thắp sáng các nút gỡ khó hiểu về cung đường của một nhánh của Hành lang Nam Á. Trong quá trình khai quật, các nhà khảo cổ học cũng tìm thấy những đồ vật chôn cất như vỏ sò ở nhiều địa điểm bao gồm cả Trung Gia Lương Tự.
Món đồ cực hiếm này xuất hiện ở thung lũng sông Kim Sa cách đó hàng nghìn km, chứng tỏ hơn 3.000 năm trước, địa hình dốc đứng cũng không thể ngăn cản người xưa giao lưu, giao tiếp, thông thương.
Dựa trên các ghi chép lịch sử, các nhà khảo cổ cho rằng khu vực được bao phủ bởi Trạm Thủy điện Đầm Bách Hợp rất có thể là một nút trên nhánh của Hành lang Nam Á.
Một trong những tuyến đường của Hành lang Nam Á ở Tứ Xuyên là từ Thành Đô qua Cung Lai, Huỳnh Kinh, Hàn Nguyên, Tây Xương, Hội Li, và cuối cùng qua sông Kim Sa đến Vân Nam.
Nếu Thung lũng sông An Ninh nơi Tây Xương tọa lạc là một trong những tuyến chính của Hành lang Nam Á ở Tứ Xuyên, thì vị trí khu vực nhấn chìm của Trạm Thủy điện Đầm Bạch Hợp có thể nằm trên một nhánh của mạng lưới đường giao thương khổng lồ này.
Những vỏ sò này có khả năng đến khu vực địa phương dọc theo mạng lưới đường bộ, và vì sự quý hiếm của chúng, chúng được chôn trong lăng mộ như một biểu tượng địa vị.
Chậu đất sét được khai quật từ các ngôi một tại địa điểm Lương Tử của Trung Gia ở Nam Ninh Hạ.
Bên kia sông từ thị trấn Hoa Đàn là huyện Xảo Gia, Vân Nam. Trong lịch sử trước khi cầu sông Kim Sa được hoàn thành, thị trấn Hoa Đàn là một kênh quan trọng nối Tứ Xuyên và Vân Nam, phà Hoa Đàn vẫn được sử dụng cho đến khi Đầm Bạch Hợp quây lại xây thủy điện, là một con phà cổ nổi tiếng trong lịch sử- Bến Oa Ô.
Sau khi Sở Thanh tra Oa Ô được thành lập vào năm Đạo Quang thứ 13 của triều đại nhà Thanh (1883), nơi đây đặc biệt thịnh vượng.
"Sáu cung điện và bốn ngôi đền" được xây dựng trên Phố cổ Hoa Đàn chưa đầy một km như một tụ điểm, nơi dành cho các thương gia từ mọi tầng lớp xã hội, chứng kiến cảnh tượng tuyệt vời của sự kết hợp Tứ Xuyên-Vân Nam.
Đồ gốm được khai quật ở nghĩa trang Tiểu Đông Môn của Xảo Gia ở Vân Nam cũng rất gần với đồ gốm được khai quật từ quan tài tại khu Lương Tự ở Trung Gia.
"Việc hình thành một tuyến đường thương mại cổ đại đòi hỏi phải khám phá nhiều địa điểm trên tuyến đường này. Các di tích và di tích văn hóa mà chúng tôi phát hiện lần này tương đương với việc "thắp sáng" một nút khác có thể chứng minh tuyến đường giao thương.
Cuộc khai quật khảo cổ học Đầm Bạch Hạc không chỉ là cuộc khai quật khảo cổ học đầu tiên trong lịch sử của Ninh Nam, mà còn là một loạt các khám phá khảo cổ học quan trọng đã định hình lại những nét lịch sử và văn hóa của huyện Ninh nam ít nhất trong 1.000 năm", chuyên gia Trịnh Vạn Tuyền từ Viện Di tích Văn hóa và Khảo cổ tỉnh Tứ Xuyên chia sẻ.