Loài ong với lợi thế có thể bay và di chuyển nhanh, cộng với khả năng phát hiện mùi hương từ khoảng cách xa rất phù hợp để phát hiện mìn, vật liệu nổ và phóng xạ từ xa.
Trong một dự án do quỹ NATO Science for Peace and Security tài trợ, các chuyên gia đào tạo đã sử dụng những con ong để xác định vị trí chất nổ, kim loại phóng xạ và ma túy. Trong một số trường hợp, những con ong sẽ hữu ích hơn những con chó đánh hơi vì chúng có thể làm việc lâu hơn mà khoản tiền đầu tư cho một đội quân ong cũng ít hơn.
Các chuyên gia muốn dùng sử dụng ong để xác định vị trí chất nổ, kim loại phóng xạ và ma túy.
Tiến sĩ Ross Gillanders, một nhà nghiên cứu cao cấp tại Đại học St Andrew đã phát triển thành công thiết bị giúp phát hiện xem những con ong có thể đem theo dấu vết thuốc nổ quay trở lại tổ ong hay không. Trong các thử nghiệm đầu tiên ở Croatia, các nhà nghiên cứu đã sử dụng drone để xác định nguồn gốc của bất kỳ dấu vết nhỏ nào mà ong thu về tổ.
Những con ong được huấn luyện để phát hiện chất nổ mà chúng tin là mật hoa từ khoảng cách lên đến 2km.
Theo tiến sỹ Gillanders, một khi những con ong được huấn luyện và thả ra, chúng lập tức tìm kiếm chất nổ. Gillanders giải thích: "Về cơ bản, chúng tôi dạy chúng bằng một thứ giống như phần thưởng khi huấn luyện loài chó. Những con ong bay ra khỏi tổ của chúng và cần mẫn đi làm công việc hàng ngày của chúng, đó là tìm phấn hoa. Nhưng thay vì tìm phấn hoa, chúng lại tìm thấy chất nổ. Phần thưởng nước siro đường đã thôi thúc chúng đi tìm kiếm thứ mà con người yêu cầu".
Tuy nhiên sau ba ngày, những con ong nhận ra rằng phần thưởng của chúng có được từ việc tìm thuốc nổ và kết quả là chúng không còn quan tâm đến việc tìm kiếm thuốc nổ nữa. Nó bắt đầu chuyển sang tìm kiếm những thứ khác. Lúc này những con ong cần phải được huấn luyện lại để tìm chất nổ.
Tại Croatia, các cuộc thử nghiệm sử dụng mật ong từ tổ của loài ong địa phương đã bắt đầu từ năm 2017. Tiến sỹ Gillanders xác nhận những con ong tìm thấy các bãi mìn và chất nổ bị chôn giấu dưới đất trong cuộc chiến giành độc lập của Croatia trong giai đoạn 1991-1995.
Ong mật có thể sử dụng để thay thế cho chó để phát hiện ma túy tại các sân bay.
Ở Mỹ, những con ong trước đây được sử dụng để phát hiện chất nổ trong xe tại các trạm kiểm soát. Các nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos ở New Mexico đã huấn luyện ong mật để lấy vòi hút mật của chúng để phát hiện chất nổ.
Năm 2015, các nhà nghiên cứu tại Đại học Cologne tự tin cho rằng, ong mật có thể sử dụng để thay thế cho chó để phát hiện ma túy tại các sân bay.
Kết quả từ nghiên cứu tại Croatia cho thấy, ong mật hoàn toàn có thể giúp dọn sạch hàng triệu bãi mìn nguy hiểm đang hàng ngày gây nguy hiểm cho người dân trên thế giới.
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Psychological Bulletin mới đây.