Cách nhận biết các loài ong và cách xử lý khi bị đốt

Khi chơi đùa tại nơi nhiều cây cối, trẻ dễ bị ong đốt, một số trường hợp có thể nhập viện. Việc nhận biết từng loài ong có thể giúp ích cho quá trình điều trị cho trẻ.

Cách nhận biết các loại ong

Vespidae (lông trơn): Họ này bao gồm ong vò vẽ, ong đất, ong vàng. Ngòi nọc trơn không ngạnh, có thể đốt nhiều lần.

• Ong vò vẽ có tên khoa học là Vespa affinis. Thân và bụng ong thon, có khoang đen xen kẽ màu vàng. Đầu rộng bằng ngực, không nhẵn, có nhiều nốt rỗ lấm chấm nhỏ, lông tơ cứng, ngắn và thưa.

Ong vò vẽ có khoang đen xen kẽ vàng. (Ảnh: Picture Insect).

Ong vò vẽ thường làm tổ nơi lộ thiên, trên cành cây hay bụi cây, có khi làm tổ trong mái nhà. Tổ ong gồm nhiều lớp, như một trái banh hay bắp cải, bề mặt nhăn nhúm nên dân gian thường gọi là ong mặt quỷ.

Ong vò vẽ là loài ăn côn trùng và ấu trùng nhện. Khi bị phá tổ hoặc bị đe dọa, ong thợ sẽ đốt người hoặc động vật để tự vệ. Ong vò vẽ bị thu hút khi người mặc quần áo sặc sỡ, xịt nước hoa hay bỏ chạy sau khi chọc phá tổ ong.

• Ong đất tên khoa học là Vespa nigrithorax, còn gọi là ong bắp cày. Có thể nhận biết ong đất thông qua phần thân màu đen, chấm vàng, cuối bụng màu nâu, đầu và ngực có nhiều lông tơ màu nâu vàng. Râu ong có màu nâu nhạt, nhẵn, không có lông. Ong đất thường làm tổ ở bụi cây, sát mặt đất trong đóng cây mục.

Ong đất có phần thân màu đen, chấm vàng. (Ảnh: Research Gate).

• Ong vàng: Ong vàng có mình thon nhỏ, thân dài, vàng toàn thân, làm tổ trên cây hoặc dưới mái nhà tranh.

Apidae (lông xù): Nhóm này bao gồm ong mật (honey bees), ong nghệ (bumble bees) và ong bầu. Đặc tính của nhóm ong này là ngòi nọc có ngạnh. Sau khi cắm vào da vật bị đốt, ngòi nọc không rút ra được dẫn đến việc ong chết. Mỗi con ong mật chỉ đốt 1 lần.

• Ong mật (honey bees): Đầu lưng của ong mật có lông xù, bụng trên có khoanh nâu, xen kẽ khoanh đen.

Cận cảnh một con ong mật. (Ảnh: Bee and Blooms).

• Ong nghệ (Bumble bees): Ong nghệ có đặc điểm là đầu lưng có lông xù, vùng cổ và lưng trên có màu vàng nghệ, cánh cũng có màu vàng nghệ.

Vùng cổ và lưng trên của ong nghệ có màu vàng nghệ. (Ảnh: Honey Bee Suit).

• Ong bầu: Ong bầu có kích thước to, tròn, có lông, bay chậm và phát ra tiếng ồn ầm ĩ.

Ong bầu bay chậm và phát ra tiếng ồn. (Ảnh: Forest Pets).

Cách xử lý khi bị ong đốt

Tai nạn do ong đốt sẽ gây nguy hiểm cho cả người lẫn động vật. Các độc tố có trong nọc ong như Melittin, Phospholipase A, B, Hyaluronidase, Histamine, Serotonin, Acetylcholine, Acid phosphatase, Apamin,… sẽ gây tổn thương thận, gan, hủy cơ, tán huyết, rối loạn đông máu, tổn thương phổi gây suy hô hấp…

Nếu bị ong đốt, bạn có thể lấy vòi chích ra bằng cách khều nhẹ hoặc dùng nhíp gấp. Tránh nặn ép bằng tay vì có thể làm nọc độc lan ra.

Sau khi lấy vòi ra, chúng ta cần rửa sạch vùng bị đốt bằng xà phòng và nước ấm, chườm lạnh lên vết cắn để giảm đau và giảm sưng.

Sau khi ong đốt, nếu có các dấu hiệu sau đây, cần đưa nạn nhân đến ngay cơ sở y tế gần nhất:

• Nổi mề đay
• Mệt mỏi
• Tay chân lạnh
• Tiểu đỏ, tiểu ít
• Bị ong vò vẽ đốt >10 vết

Để tránh bị ong đốt, người dân không nên mặc quần áo có màu sắc sặc sỡ khi đến các vùng quê, rừng rậm. Bên cạnh đó, cần tránh leo trèo hái trái cây vì điều này có thể dẫn đến tai nạn trượt ngã, bị ong tấn công do vô tình hay cố ý chọc phá tổ ong. Điều quan trọng là cần thường xuyên kiểm soát, phát quang những tổ ong xung quanh nhà và trong vườn.

BSCKII Nguyễn Minh Tiến

Phó giám đốc Bệnh viện Nhi đồng Thành phố

• Điểm danh các loài ong lý thú nhất thế giới
• Ong mật “chiến đấu” chống lại ve Varroa ký sinh
• Các nhà nghiên cứu xác định 15 loài ong cúc cu mới