Hơn 100 khu định cư từ thời kỳ đồ sắt vừa được phát hiện trong một cuộc khảo sát khu vực phía bắc của Bức tường Hadrian ở Vương quốc Anh. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Antiquity.
Chính xác có 134 địa điểm tương ứng với các khu định cư của Người bản địa từ thời La Mã chiếm đóng.
Bản đồ khu định cư của người thời kỳ đồ sắt (chấm đỏ là đã phát hiện, chấm đen là mới phát hiện).
Việc xây dựng Bức tường Hadrian bắt đầu vào năm 122 sau Công nguyên ở vùng ngày nay là miền bắc nước Anh, nó đóng vai trò là ranh giới cực bắc của Đế chế La Mã. Khi người La Mã cổ đại thúc ngựa xa hơn, họ xây dựng bức tường Antonine khoảng 20 năm sau đó trên khu vực ngày nay là trung tâm của Scotland. Tuy nhiên, đây chỉ là một sự mở rộng ngắn ngủi, đường ranh giới cuối cùng vẫn là tường Hadrian.
Hầu hết các nghiên cứu liên quan đến khu vực này đều quan tâm đến con đường, pháo đài, trại và những bức tường mang tính biểu tượng cho thời kỳ kiểm soát miền bắc nước Anh. Tuy nhiên, Manuel Fernández-Götz, người đứng đầu ngành khảo cổ học tại Đại học Edinburgh ở Scotland, lại hứng thú nhiều hơn đến những tác động của đế chế La Mã lên cộng đồng Bản địa người Anh thời đại đồ sắt.
“Đây là một trong những khu vực thú vị nhất của Đế chế, vì nó không chỉ đại diện cho biên giới cực bắc của đế chế mà còn vì Scotland là một trong số rất ít khu vực ở Tây Âu không bị quân đội La Mã kiểm soát hoàn toàn. Phát hiện mới cũng là cơ hội tuyệt vời để nghiên cứu tác động của những cường quốc lên cộng đồng dân cư ở rìa biên giới chính trị của họ - một chủ đề liên quan đến các giai đoạn sau của lịch sử”, Fernández-Götz cho biết thông qua email.
Bức tường Hadrian
Dự án do Fernande dẫn đầu có tên "Vượt tường: Đánh giá lại thời đại đồ sắt và cuộc gặp gỡ La Mã ở miền Bắc nước Anh", nghiên cứu một khu vực từ thành phố Durham ở Anh kéo dài đến cao nguyên phía nam Scotland. Dự án bắt đầu vào tháng 9/2021 và dự kiến kết thúc vào tháng 8/2024.
Giai đoạn đầu tiên của nghiên cứu được tập trung khám phá 1.500km vuông xung quanh pháo đài Burnswark Hill ở tây nam Scotland, đây là cứ điểm quan trọng của quân đoàn La Mã khi Đế chế La Mã đẩy mạnh mở rộng về phía bắc.
Địa điểm này còn là nơi chôn cất đạn La Mã nhiều nhất ở Anh, bằng chứng khẳng định sức mạnh hỏa lực của đội quân La Mã cổ đại. Trong nhiều thế kỷ, miền bắc nước Anh là "khu vực biên giới biến động đặc trưng bởi các mô hình đối đầu và trao đổi năng động giữa cộng đồng thời kỳ đồ sắt và nhà nước La Mã”, các tác giả nghiên cứu viết.
Do nguồn tài liệu chữ viết về thời kỳ này không nhiều, các nhà khoa học hy vọng có thêm thông tin nhờ những di tích và phong cảnh nơi đây.
Thông qua máy quét địa hình Lidar, nhóm Fernández-Götz phát hiện 134 khu nhà chưa từng được ghi chép, dù khu vực này đã được nghiên cứu kỹ lưỡng trước đó.
Hình ảnh lidar trên cho thấy hai khu định cư mới nằm trong vùng lân cận của pháo đài Range Castle
"Ở đây, công nghệ mới kết hợp với những cách nhìn mới có cơ hội tạo ra sự khác biệt, một sự khác biệt về khối lượng thông tin”, ông nói.
Với phát hiện mới này, tổng số lượng khu định cư thời đại đồ sắt trong khu vực đã chạm con số 704. Phần lớn địa điểm mới là nhà ở nông trại loại nhỏ. Nhiều công trình kiến trúc không chỉ đại diện cho sức mạnh của người giàu và giới cầm quyền mà còn tiết lộ cách người thời kỳ đồ sắt sinh sống và giao tiếp.
Dù không thể tránh khỏi xung đột với quân đội La Mã, nhưng thông qua việc trao đổi và hợp tác, nông dân địa phương nơi đây đã trở thành đơn vị hậu cần cho quân đội thiện chiến nhất lúc bấy giờ.
Vị trí của các khu định cư cũng tiết lộ mô hình tổ chức sinh sống của cộng đồng bản địa về thời gian và địa điểm.“Điều quan trọng của dự án là nó giúp chúng tôi tái tạo lại các mô hình định cư. Nếu tính riêng lẻ thì chúng không có tác dụng nổi bật, nhưng cùng nhau, chúng nói lên rất nhiều điều về cuộc sống của cư dân cổ đại”, đồng tác giả nghiên cứu Dave Cowle cho biết.
Trong thời gian tới, nhóm nghiên cứu sẽ sử dụng công cụ địa vật lý và phương pháp xác định niên đại bằng carbon để điều tra sâu hơn về 134 khu định cư cũng như người xây dựng chúng. Dự án khi hoàn thiện sẽ vẽ lên một bức tranh đầy đủ về cuộc sống của người dân trước, trong và sau khi bị La Mã chiếm đóng, để xem những kẻ theo chủ nghĩa đế quốc đã phá vỡ nhịp sinh hoạt của cộng đồng bản địa đến mức nào.