Bí quyết gì giúp muỗi tìm được người để đốt trong đêm tối?

Bật đèn lên, muỗi biến mất. Tắt đèn đi, tiếng vo ve khó chịu của nó lại tiếp diễn. Muỗi luôn tìm được bạn, đánh thức bạn bởi những vết cắn cực kỳ khó chịu.

Hẳn ai cũng đã từng trải qua tình huống tắt đèn và đang thiu thiu ngủ thì nghe thấy tiếng muỗi vo ve. Đó là một con muỗi đang săn lùng bạn. "Vũ điệu" của nó bắt đầu.

Nếu bạn bật đèn lên, con muỗi biến mất. Bạn tắt đèn đi, "cuộc đi săn" lại tiếp diễn. Tiếng vo ve của muỗi cực kỳ khó chịu và ngay cả trong đêm tối, nó luôn tìm thấy bạn, đánh thức bạn khỏi giấc ngủ với những vết cắn ở bất cứ phần da nào không được che chắn.

Muỗi đốt mang theo nguy cơ truyền các bệnh như sốt xuất huyết, sốt vàng da, sốt rét và Zika (Ảnh: mycteria/Adobe).

Làm sao những con vật hút máu này có thể tìm thấy bạn tài tình như vậy? Chúng có khả năng nhìn xuyên đêm tối? Cuối cùng thì các nhà nghiên cứu ở Trường đại học California ở Santa Barbara, Mỹ, cũng tìm ra câu trả lời.

Họ đã chứng minh được rằng, muỗi có khả năng siêu việt xác định vị trí của con mồi trong bóng tối. Muỗi có thể nhìn thấy ánh sáng hồng ngoại từ nhiệt của cơ thể. Ánh sáng này giúp chúng xác định chính xác vị trí của nạn nhân và lên kế hoạch tấn công.

Vấn đề chúng ta lo ngại nhất khi bị muỗi đốt là một số loài muỗi truyền bệnh cho con người, trong đó có các bệnh Zika, sốt xuất huyết, sốt vàng da và sốt rét. Chúng là thủ phạm của hơn 400.000 ca tử vong do sốt rét mỗi năm trên thế giới.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích hoạt động của muỗi Aedes aegypti, loài muỗi gây ra hơn 100 triệu ca sốt vàng da, sốt xuất huyết và Zika mỗi năm. Họ phát hiện ra loài muỗi này có thể nhìn thấy ánh sáng hồng ngoại khi chúng đi săn mồi vào ban đêm và đã lý giải được hiện tượng này diễn ra như thế nào.

Sau khi nhận định rằng muỗi Aedes aegypti có thể nhìn thấy ánh sáng hồng ngoại, họ đã tiến hành thí nghiệm để chứng minh. Họ nhốt muỗi cái vào lồng và thiết lập 2 khu vực để giám sát hoạt động của chúng.

Một khu vực sử dụng cảm biến phát ra hồng ngoại tỏa ra năng lượng giống như nhiệt độ da người, kết hợp với bơm khí CO₂ với nồng độ như con người thở ra và tỏa mùi. Khu vực thứ hai không có nguồn phát hồng ngoại.

Kết quả cho thấy hầu hết những con muỗi bị nhốt đều bay về khu vực phát ra hồng ngoại ở khoảng 34 độ C, tương đương với nhiệt độ da người. Những con muỗi này có thể nhìn thấy ánh sáng hồng ngoại cách xa đến 70 cm.

Các nhà khoa học cũng giải thích vì sao các nghiên cứu trước đây không thể phát hiện ra khả năng này của muỗi. Những con vật này sử dụng thông tin từ nhiều dấu hiệu khác nhau.

Chúng tìm kiếm ánh sáng hồng ngoại, nồng độ CO₂ và mùi cơ thể. Các thí nghiệm chỉ tập trung vào ánh sáng hồng ngoại thì không đưa ra các kết quả giống nhau.

Các loại vải có khả năng khác nhau để ngăn ánh sáng hồng ngoại. Từ trái sang phải: tay để trần, tay mặc áo bó có thành phần 60% cotton và 40% polyester, tay mặc áo rộng có thành phần 99% polyester và 1% cotton. (Ảnh: DeBeaubien, Chandel/UCSB).

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng đặt giả thuyết rằng ánh sáng hồng ngoại truyền qua không khí ở dạng sóng điện từ, sau đó chạm vào một số tế bào thần kinh nhất định của muỗi. Đó là cách để chúng phát hiện ra bức xạ hồng ngoại, chứ chúng không thực sự nhìn thấy ánh sáng hồng ngoại bằng mắt.

Những neuron thần kinh cảm biến nhiệt này đặt ở trên đầu râu của chúng. Khi bị vặt mất phần đầu râu, chúng không còn khả năng phát hiện ánh sáng hồng ngoại.

Tuy nhiên, khả năng cảm nhận đó vẫn chưa đủ mạnh để muỗi Aedes aegypti nhìn được ánh sáng hồng ngoại trong bóng tối ở khoảng cách đến 70 cm.

Các nhà nghiên cứu cho rằng, có thể chúng có một số protein nhất định thuộc họ rhodopsin (một sắc tố cảm quang) hoạt động như máy dò nhiệt. Từ hơn 10 năm trước, họ đã quan sát thấy hành vi tương tự ở ruồi giấm.

Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng 2 trong số 10 rhodopspin của muỗi có trong các neuron nằm ở đầu râu cùng với cảm biến nhiệt độ phát hiện ra ánh sáng hồng ngoại.

Họ kết luận rằng cảm biến nhiệt độ phát hiện ánh sáng hồng ngoại hoạt động ở khoảng cách chừng 30 cm là khoảng cách mà năng lượng ánh sáng hồng ngoại mạnh nhất, còn 2 rhodopsin hoạt động khi ánh sáng hồng ngoại yếu hơn.

Đó là tất cả những gì giúp cho muỗi phát hiện ra bạn trong bóng tối. Chúng bay loanh quanh cho đến khi phát hiện ra các tín hiệu trên và chúng lao về phía bạn.

Các nhà nghiên cứu cũng cho biết quần áo rộng rãi bằng vải polyester có thể cản muỗi tìm thấy ánh sáng hồng ngoại. Tuy nhiên, những chỗ hở ra như bàn tay, bàn chân và mặt vẫn là nơi để chúng tấn công bạn.

Các phát hiện này có thể rất quan trọng đối với những người sống ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, những nơi có rất nhiều muỗi. Biết được đặc điểm của chúng, mọi người có thể tìm cách phòng tránh bị muỗi đốt và giảm nguy cơ mắc các căn bệnh đã nói ở trên.

• Những lý do bạn bị muỗi đốt nhiều hơn người khác
• Tìm ra khắc tinh lớn nhất của muỗi, khiến chúng "cao chạy xa bay"
• Vì sao loài muỗi rất thích đốt con người?