Các nguyên nhân gây mất trí nhớ

Một buổi sáng năm 2008, Naomi Jacobs tỉnh dậy và hoàn toàn mất ký ức của 17 năm trước đó. Điều duy nhất mà người phụ nữ 32 tuổi còn nhớ được là đang chuẩn bị đi ngủ và hôm sau có bài kiểm tra tiếng Pháp.

• Lạm dụng mạng xã hội có thể bị mất trí nhớ tạm thời
• Mất trí nhớ vì xáo trộn đồng hồ sinh học
• Virus HIV làm tăng tỷ lệ bệnh nhân bị mất trí nhớ

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc mất trí nhớ

Jacobs sống như một bé gái 15 tuổi trong suốt 8 tuần sau đó, cho tới khi các ký ức quay trở lại. Theo y học, hiện tượng mất trí nhớ của Jacobs được coi là một trường hợp của "mất trí nhớ phân ly". Đây là chứng quên do các nguyên nhân căng thẳng và tổn thương tâm lý gây ra, không phải do các tổn thương sinh lý. Jacobs sau đó tiết lộ về những sự việc từng xảy ra trong quá khứ như mất việc, lạm dụng ma túy, bị hãm hiếp vào năm lên 6 và suýt bị bạn trai siết cổ khi 20 tuổi.

Mất trí nhớ phân ly là chẩn đoán gây tranh cãi. Nhiều chuyên gia, trong đó có bác sĩ tâm lý Harrison Pope của Đại học Harvard, cho rằng nó không đúng. Các ý kiến nghi ngờ khác nhận định rối loạn phân ly (bao gồm cả rối loạn nhân cách hay đa nhân cách) bắt nguồn từ các kỳ vọng hay những ảo tưởng của bệnh nhân về cách mà họ nghĩ là nên cư xử.

Người được chẩn đoán rối loạn phân ly thường kèm theo cả rối loạn nhân cách và bất ổn cảm xúc. Họ là những người nhạy cảm và dễ ảo tưởng. Trong một cuộc phỏng vấn với tờ Sunday Times, Jacobs nói rằng cô rất thán phục cách mà tâm trí mình đối phó với các tổn thương tâm lý, đó là chia tách ký ức.

Mất trí nhớ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến bệnh nhân quên đi ký ức tạm thời hoặc không thể nhớ thêm những điều mới. (Ảnh minh họa: newhope360.com)

Các trường hợp mất trí nhớ hoặc tâm lý phân ly khá hiếm. Phổ biến hơn cả là mất trí nhớ hệ thống, do tổn thương não hoặc bệnh thần kinh như đột quỵ. Vấn đề đối với họ không phải là mất ký ức cũ hay quên mất mình là ai, mà là không thể có những ký ức mới.

Henry Molaison được chẩn đoán chứng quên thuận chiều (anterograde amnesia). Năm 1953, sau khi cắt bỏ vùng hồi hải mã (một phần của não, đóng vai trò quan trọng trong việc ghi nhớ) và cả hạch hạt nhân (amygdala) để điều trị bệnh động kinh, Molaison "mắc kẹt ở hiện tại", khi các ký ức mới chỉ tồn tại trong não một vài giây. Bác sĩ Brenda Miler phải làm quen lại với bệnh nhân mỗi ngày.

Một giờ sau khi ăn xong, Molaison lập tức quên và lại ngồi ăn tiếp. Các nhà nghiên cứu còn phát hiện rằng ông có khả năng chịu đau đớn bất thường qua thử nghiệm bằng cách nung nóng cánh tay bằng máy sấy tóc. Họ cho rằng nguyên nhân của đặc điểm này là do cắt bỏ amygdala, phần cấu trúc não chịu trách nhiệm về ghi nhớ các cơn đau trong quá khứ.

Các dạng mất trí nhớ hệ thống khác có thể do nguyên nhân chấn động não, nghiện rượu và ma túy. Nghiện rượu trong thời gian dài còn dẫn đến hội chứng Korsakoff, khiến bệnh nhân mất ký ức trong quá khứ lẫn khả năng hình thành ký ức mới. Họ thường tự lấp đầy các khoảng trống trong ký ức bằng các câu chuyện hư cấu và tin đó là thật. Một trường hợp mất trí nhớ khác hiếm hơn, xảy ra khi máu bơm lên vùng não phụ trách ghi nhớ không đủ do một nguyên nhân nào đó.

Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng quá trình mất ký ức thời thơ ấu có thể xảy ra khoảng năm lên 7 và là tác dụng phụ của quá trình trưởng thành chức năng ghi nhớ. Tuy nhiên vấn đề này không nghiêm trọng, nếu so sánh với chứng mất trí nhớ ở người trưởng thành.