Hiện tượng thời tiết lạ gây lũ quét ở Tây Ban Nha

Tây Ban Nha đang bị tàn phá bởi hiện tượng thời tiết mang tên DANA gây ra lũ quét khiến hơn 155 người thiệt mạng.

Hôm 29/10, một số khu vực ở Tây Ban Nha trải qua lượng mưa bằng cả năm chỉ trong vài giờ, gây ra lũ lụt nghiêm trọng phá hủy hàng loạt thị trấn và khiến hàng nghìn người mắc kẹt. Ở vài nơi, lượng mưa đạt mức 50,8cm (500 lít/m2). Nguyên nhân gây ra thảm họa này là hiện tượng hình thành ở Địa Trung Hải mang tên Depresión Aislada en Niveles Altos (DANA), có nghĩa là áp thấp biệt lập ở độ cao lớn. Đây là lần DANA nghiêm trọng nhất được ghi nhận trong thế kỷ 21, theo Cơ quan khí tượng Tây Ban Nha (Aemet).

Lũ quét làm ngập các thị trấn ở Valencia. (Ảnh: Andalou).

DANA là gì?

DANA xảy ra khi một khối không khí ấm gặp lạnh ứ đọng ở độ cao khoảng 9.000m. Ở tầng thượng quyển, có một luồng gió rất mạnh bao quanh Trái Đất giống như vành đai. Đôi khi, luồng gió bắt đầu dao động, di chuyển nhấp nhô giống con rắn hơn vành đai. Dao động đó có thể bị "kẹt", cho phép không khí lạnh lưu lại một chỗ.

Hôm 29/10, tại khu vực đông nam Tây Ban Nha, DANA lơ lửng ở cùng khu vực trong hơn 12 giờ, biến hôm đó thành ngày có sự kiện thời tiết dữ dội nhất và dự kiến kéo dài với cường độ nhỏ hơn cho tới ngày 3/11. DANA sử dụng nước ấm làm nhiên liệu, theo nhà khí tượng học Mar Gómez. DANA gặp nhiệt độ nước ở mức 22 độ C ngoài khơi Valencia trong khi nhiệt độ thông thường vào thời gian này trong năm là 21 độ C. Sự tương phản nhiệt độ kết hợp với độ ẩm và năng lượng từ biển Địa Trung Hải, vùng biển rất ấm sau những tháng mùa hè, kết quả là bão mạnh và mưa như trút nước.

"Gió có thể không dữ dội như trong bão nhiệt đới, nhưng về mặt cường độ và lượng mưa, chúng thậm chí có thể vượt xa. Những sự kiện kiểu này có thể gây thiệt hại về sinh mạng và vật chất lớn ngang bão nhiệt đới thông thường", Jorge Olcina, giám đốc Phòng thí nghiệm Khí tượng ở Đại học Alicante, cho biết.

Iago Pérez, nhà khoa học địa chất ở Đại học Oxford, mô tả DANA là một trong những hiện tượng khí tượng nguy hiểm nhất ở Tây Ban Nha bởi "chúng giải phóng lượng nước khổng lồ trong thời gian rất ngắn". DANA chỉ hình thành bên trên Tây Ban Nha, nhưng những mô hình thời tiết tương tự gọi là xoáy thuận ngoài nhiệt đới, có thể hình thành ở Đại Tây Dương ngoài khơi Uruguay và Argentina.

Tác động của biến đổi khí hậu

Cả Gómez và Olcina đều nhận định độ nghiêm trọng của DANA trong tuần này có liên quan trực tiếp tới biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, Pérez cho rằng việc liên hệ hiện tượng với sự ấm lên toàn cầu đòi hỏi phân tích sâu hơn.

Biển Địa Trung Hải là một trong những lưu vực biển ấm lên nhiều nhất trong các thập kỷ gần đây. Nó đóng vai trò như "băng chuyền độ ẩm và năng lượng", theo Olcina. Từ thập niên 1980, nhiệt độ trung bình của Địa Trung Hải đã tăng 1,5 độ C, gần gấp đôi mức tăng của nhiệt độ không khí trong vùng qua cùng thời kỳ. Từ năm 2020, mùa hè ở bán đảo Iberia ghi nhận nhiệt độ kỷ lục và năm nay, nhiệt độ mặt biển đã vượt mốc 29 độ C.

Sự ấm lên này thay đổi thời gian của DANA do Địa Trung Hải hiện nay bắt đầu ấm lên vào tháng 5 và duy trì độ ấm đó đến hết tháng 11. Vào giữa thập niên 1980 và 1990, hiện tượng này thường xảy ra trong tháng 9 và 10. Hiện nay, ước tính số lần DANA hình thành mỗi năm tăng 15 - 20% so với 6 thập kỷ trước.

Đối với giới nghiên cứu, sự kiện cung cấp những bài học quan trọng, bao gồm nhu cầu cải tiến cảnh báo sớm. Biến đổi khí hậu nhiều khả năng cung cấp năng lượng cho các sự kiện gây mưa dữ dội diễn ra thường xuyên hơn. Điều đó nêu bật nhu cầu cấp thiết trong việc điều chỉnh hệ thống phòng chống lũ lụt và cải tạo khu vực dễ bị ảnh hưởng để giảm nguy cơ gắn liền với thời tiết cực đoan gia tăng, theo Olcina.

Cập nhật: 02/11/2024 VnExpress