Người Neanderthal thông minh hơn đười ươi và khỉ, vậy tại sao họ lại tuyệt chủng cách đây 30.000 năm?

Bạn có thể đã nghe nói về người Neanderthal, một nhóm người cổ đại đã tuyệt chủng từng sống cùng với tổ tiên của chúng ta ở châu Âu và châu Á. Họ có cơ thể khỏe mạnh và bộ não thậm chí còn lớn hơn cả con người hiện đại, đồng thời họ cũng sử dụng được các công cụ, lửa và thảo dược. Họ thông minh đến mức một số nhà khoa học tin rằng họ có thể có ngôn ngữ, nghệ thuật và tôn giáo riêng.

Vậy tại sao một sinh vật thông minh như vậy lại biến mất trong lịch sử cách đây 30.000 năm? Có phải họ đã bị tổ tiên của chúng ta đánh bại? Hay là do biến đổi khí hậu, bệnh tật? Hay thực ra họ không bị tuyệt chủng hoàn toàn mà lai tạo với tổ tiên của chúng ta, trở thành một phần gene của chúng ta?

Neanderthal là một nhóm người cổ đại đã tuyệt chủng từng sống cùng với tổ tiên của chúng ta. (Ảnh minh họa: ZME)

Người Neanderthal là ai?

Người Neanderthal là một loài hoặc phân loài của Homo sapiens thời kỳ đầu, tên của họ xuất phát từ hóa thạch đầu tiên được phát hiện ở Thung lũng Neander ở Đức vào năm 1856. Theo nghiên cứu hiện tại, người Neanderthal tách khỏi tổ tiên Homo heidelbergenesis khoảng 430.000 năm trước và bắt đầu lan rộng khắp châu Âu, Tây Á và Bắc Phi. Họ là bậc thầy thích nghi với môi trường lạnh giá với cấu trúc xương dày, chân tay ngắn và hốc mũi lớn. Thể tích não của họ lớn hơn người hiện đại - 1.600 cm khối đối với nam và 1.300 cm khối đối với nữ.

Người Neanderthal có kỹ năng và văn hóa rất tiên tiến, họ đã tạo ra nền văn hóa Moustier của Thời đại Cổ sinh. Họ có thể đốt lửa, dựng trại, chế tạo quần áo và dụng cụ, sử dụng thảo dược để chữa bệnh, tích trữ thực phẩm, nắm vững nhiều kỹ thuật nấu nướng, v.v.

Chế độ ăn uống của họ đến từ nhiều nguồn khác nhau như động vật móng guốc, thực vật, động vật có vú nhỏ, chim, động vật thủy sinh... Họ thậm chí còn thành thạo các kỹ năng điều hướng trên biển và có thể đi qua Địa Trung Hải.

Người Neanderthal cũng có tính nghệ thuật cao, có lẽ họ tự trang trí bằng lông chim và vỏ sò, thu thập pha lê và hóa thạch, chạm khắc trên đá và chế tạo các nhạc cụ như sáo từ xương, những dụng cụ này được họ để lại trong các hang động thời tiền sử ở Tây Ban Nha có niên đại từ 65.000 năm trước, mặc dù kết luận này vẫn còn gây tranh cãi.

Người Neanderthal có thể có khả năng nói ngôn ngữ và một số người cho rằng họ có tôn giáo riêng. Họ chôn cất người đã khuất và đôi khi đặt hoa hoặc thức ăn bên cạnh. Cấu trúc xã hội của họ có thể tương đối bình đẳng, không có người lãnh đạo hoặc hệ thống phân cấp rõ ràng. Họ cũng chăm sóc lẫn nhau và giúp đỡ những người bạn đồng hành bị thương hoặc khuyết tật.

Người Neanderthal cũng có tính nghệ thuật cao. (Ảnh minh họa: ZME).

Người Neanderthal có mối quan hệ như thế nào với tổ tiên của chúng ta?

Người Neanderthal và tổ tiên Homo sapiens của chúng ta có mối quan hệ phức tạp, liên quan đến cạnh tranh, hợp tác và thậm chí là giao phối với nhau. Homo sapiens bắt đầu mở rộng khu vực sinh sống từ châu Phi khoảng 200.000 năm trước và bắt đầu tiếp xúc với người Neanderthal. Hai loài người có thể đã xung đột ở một số khu vực, tranh giành tài nguyên và lãnh thổ. Homo sapiens có thể có lợi thế nhờ tổ chức xã hội, kỹ năng giao tiếp và tư duy đổi mới tốt hơn.

Tuy nhiên, không phải tất cả các nhóm giữa hai loài đều mang tính thù địch và ở một số khu vực có thể họ đã chung sống hòa bình hoặc hợp tác cùng có lợi với nhau. Người Neanderthal và tổ tiên Homo sapiens của chúng ta có thể đã từng trao đổi công cụ, thức ăn, kiến thức và thậm chí cả bạn tình với nhau. Một số người Neanderthal có thể đã gia nhập nhóm Homo sapiens hoặc ngược lại.

Điều đáng ngạc nhiên nhất là việc lai giống đã xảy ra giữa hai loài người, dẫn đến việc sinh ra những đứa con lai. Năm 2010, Dự án bộ gene người Neanderthal công bố báo cáo sơ bộ cho thấy người hiện đại ở Âu Á, ngoại trừ người gốc châu Phi, có 1% đến 4% gene từ người Neanderthal, trong khi người châu Phi chỉ có 0,3% gene từ người Neanderthal. Điều này có nghĩa là chúng ta và người Neanderthal có chung một tổ tiên và là họ hàng gần của nhau.

Người Neanderthal và tổ tiên Homo sapiens của chúng ta có mối quan hệ phức tạp. (Ảnh minh họa: ZME).

Tại sao người Neanderthal bị tuyệt chủng?

Mặc dù có trí thông minh và kỹ năng đáng kinh ngạc nhưng người Neanderthal cuối cùng đã tuyệt chủng cách đây 30.000 năm. Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều giả thuyết về lý do tại sao chúng tuyệt chủng, bao gồm những giả thuyết sau:

• Cạnh tranh thay thế: Homo sapiens có khả năng thích ứng tốt hơn với môi trường thay đổi so với người Neanderthal, đồng thời hợp tác xã hội và tư duy đổi mới tốt hơn, do đó giành được lợi thế trong cạnh tranh và thay thế người Neanderthal.
• Đồng hóa lai: Sự lai tạo giữa Homo sapiens và người Neanderthal dẫn đến sự pha loãng và đồng hóa các gene của người Neanderthal, cuối cùng gene của họ đã biến mất khỏi nhóm gene Homo sapiens.
• Biến đổi khí hậu: Người Neanderthal đà tiến hóa để thích nghi với môi trường lạnh giá và điều này đã khiến họ gặp khó khăn trong việc ứng phó với hiện tượng khí hậu nóng lên và hạn hán, dẫn đến nguồn thức ăn bị giảm và không gian sống bị thu hẹp.
• Bệnh tật: Người Neanderthal có thể đã mắc phải một số căn bệnh chết người, chẳng hạn như bệnh lao, bệnh phong, v.v., có thể đến từ Homo sapiens hoặc động vật.
• Dân số quá nhỏ: Tổng dân số của người Neanderthal vẫn ở mức thấp, khiến họ dễ bị tổn thương trước thảm họa, bệnh tật, cận huyết và các yếu tố khác.

Các giả thuyết trên đều được hỗ trợ bởi những bằng chứng nhất định, nhưng cũng có một số vấn đề và bác bỏ. Hiện tại chưa có giả thuyết nào có thể giải thích đầy đủ về sự tuyệt chủng của người Neanderthal. Vì vậy, một số nhà khoa học tin rằng sự tuyệt chủng của người Neanderthal có thể là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố chứ không phải do một nguyên nhân duy nhất.

Người Neanderthal đã để lại cho chúng ta điều gì?

Mặc dù người Neanderthal đã tuyệt chủng nhưng họ vẫn để lại cho chúng ta nhiều di sản quý giá. Hóa thạch, công cụ, tác phẩm nghệ thuật, v.v. của họ là bằng chứng quan trọng về lịch sử và văn hóa loài người, cho phép chúng ta hiểu về lối sống, lối suy nghĩ và sự sáng tạo của họ.

Hơn nữa, gene của người Neanderthal vẫn còn hiện diện trong cơ thể chúng ta, ảnh hưởng đến đặc điểm thể chất và tâm lý của chúng ta. Theo nghiên cứu, gene của người Neanderthal có thể có tác động đến hệ thống miễn dịch, màu da, kết cấu tóc, chứng nghiện thuốc lá và hơn thế nữa.

Gene của người Neanderthal cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi của chúng ta như tâm trạng, trí nhớ, khả năng học tập, v.v. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng gene của người Neanderthal có thể liên quan đến các rối loạn tâm lý như tự kỷ, trầm cảm và rối loạn tăng động giảm chú ý. Tuy nhiên, những nghiên cứu này là không đầy đủ và cần thêm bằng chứng, phân tích.

Nói tóm lại, người Neanderthal là họ hàng gần nhất của chúng ta và là đầu mối quan trọng cho sự hiểu biết của chúng ta về bản thân và quá khứ của chúng ta. Họ không chỉ thể hiện sự đa dạng, phức tạp trong quá trình tiến hóa của loài người mà còn phản ánh nguồn gốc và sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Họ xứng đáng được chúng ta tôn trọng và tưởng nhớ.

• Lộ diện lò hắc ín 200.000 năm do loài người khác điều hành
• Phát hiện tranh tường 65.000 năm, vẽ bởi loài người đã tuyệt chủng
• Phát hiện "thế giới loài người khác" bên dưới nhà gia đình công nương Diana