Vì sao bị thiểu năng tinh trùng?

Thiểu năng tinh trùng là tình trạng suy giảm về số lượng, độ di động hoặc tỉ lệ hình dạng bình thường của tinh trùng. Cần hiểu rõ thiểu năng tinh trùng, để có cách phòng tránh một cách hữu hiệu, nhằm giảm thiểu tỉ lệ hiếm muộn ở nam giới.

Trong số những nguyên nhân gây vô sinh cho nam giới chủ yếu là do thiểu năng tinh trùng. Đây là một chứng bệnh do nhiều nguyên nhân gây nên.

Thiểu năng tinh trùng là tình trạng suy giảm về số lượng, độ di động hoặc tỉ lệ hình dạng bình thường của tinh trùng. Cần hiểu rõ thiểu năng tinh trùng, để có cách phòng tránh một cách hữu hiệu, nhằm giảm thiểu tỉ lệ hiếm muộn ở nam giới.

Vai trò của tinh trùng

Trong đời sống sinh lý - sinh dục nam, tinh trùng giữ vai trò hết sức quan trọng. Tinh trùng nói lên tình trạng sức khỏe cũng như khả năng sinh sản, bên cạnh đó có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tinh trùng, gây ảnh hưởng không nhỏ cho quá trình sinh sản. Tinh trùng được sinh ra ở ống sinh tinh trong tinh hoàn, sau đó được tách khỏi các tế bào Sertoli và lớp biểu mô của ống sinh tinh để di chuyển từ ống sinh tinh đến mào tinh, ống dẫn tinh và túi tinh; tinh trùng dần dần trưởng thành để đảm bảo chức năng thụ tinh trứng sau khi đi vào đường sinh dục người phụ nữ.

Hút thuốc lá, uống rượu... sẽ ảnh hưởng đến số lượng, chất lượng tinh trùng.

Đánh giá mẫu tinh dịch đồ bình thường

Theo tổ chức Y tế Thế giới, một mẫu xét nghiệm được cho là tinh dịch đồ bình thường khi tinh dịch có thể tích từ 2 - 6ml, số lượng tinh trùng tối thiểu là 20 triệu/ml tinh dịch, thong thường lượng tinh trùng dao động từ 20 - 250 triệu/ml, hình dạng bình thường của tinh trùng phải trên 60%, tỉ lệ tinh trùng di động khoảng 1 giờ sau khi phóng tinh trung bình là 60%, nhưng tối thiểu không dưới 50%. Độ pH 7,2 - 8, màu sắc có màu trắng đục hay vàng nhạt. Hiện nay theo đánh giá của Tổ chức Y tế thế giới, tiêu chuẩn bình thường về mật độ tinh trùng trong tinh dịch của nam >20 triệu/ml. So với năm 1999 là > 60 triệu/ml, tiêu chuẩn hiện nay thấp hơn nhiều.

Các yếu tố ảnh hưởng

Một số yếu tố tác động gây nên những rối loạn nội tiết tố sinh sản dẫn đến thay đổi rất lớn về số lượng và chất lượng của tinh trùng. Như nhiệt độ, tinh trùng chỉ được tạo thành và phát triển ở môi trường có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ của cơ thể từ 1 - 20⁰C. Chính vì vậy theo quy luật tự nhiên, trên cấu trúc cơ thể của nam giới bình thường, tinh hoàn nằm ở bùi được che chở bởi lớp da và 7 lớp cơ Dartos của bìu, có thể ví bìu như một hệ thống điều hòa nhiệt độ tự động, tùy theo nhiệt độ, nóng lạnh của môi trường bên ngoài, các, các lớp cơ ở bùi sẽ tự động co giãn để điều chỉnh sao cho vùng tinh hoàn luôn luôn giữ được nhiệt độ thích hợp nhất thuận lợi cho việc sinh sản sinh tinh trùng. Một số bệnh lý như tinh hoàn trong ổ bụng, tinh hoàn ẩn, tinh hoàn không xuống bìu, dãn tĩnh mạch tinh sẽ làm tăng nhiệt độ vùng tinh hoàn ngang với nhiệt độ cơ thể sẽ ảnh hưởng đến việc sinh sản tinh trùng.

Ngoài ra, nam giới không nên mặc quần bó sát với cơ thể, điều này làm cho nhiệt độ vùng tinh hoàn tăng ngang với nhiệt độ cơ thể cũng sẽ ảnh hưởng đến sinh sản tinh trùng.

Một số kháng sinh có thể làm lượng tinh trùng tụt xuống tận 0.

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc tiếp xúc với nhiệt độ cao, ô nhiễm môi trường và hóa chất công nghiệp, các gốc oxy hóa tự do... có thể làm tổn thương cấu trúc di truyền của tinh trùng. Hút thuốc lá và uống rượu nhiều sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh sản tinh trùng, đến cả tính chất, số lượng và tính di động của tinh trùng. Uống nhiều rượu có thể làm giảm số lượng tinh trùng, nhưng tác hại chính của rượu là làm tổn thương tới sự chế tiết testosterol, do rượu làm tăng quá trình phân hủy hormone này và biến đổi ngược lại thành estrogen và làm giảm ham muốn tình dục.

Một số kháng sinh có thể làm lượng tinh trùng tụt xuống tận 0, sau khi ngưng sử dụng phải mất khoảng 70 ngày mới tạo ra thế hệ tinh trùng mới. Thuốc như: Cimetidin dùng điều trị loét dạ dày - tá tràng, Colchicin điều trị gout, Phenintoin điều trị động kinh, Salazopyrin điều trị viêm đại tràng, Nitrofurantoin điều trị viêm đường tiết niệu đều có thể ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng. Tuy nhiên, nếu dung thuốc xen kẽ sẽ không ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng, khi ngưng thuốc tinh trùng sẽ phục hồi hoàn toàn. Các loại thuốc điều trị ung thư như Cyclophosphamid khi dùng kéo dài và với liều cao có thể gây vô sinh vĩnh viễn.

Thuốc gây nghiện như morphin, ma túy có thể gây vô sinh và làm giảm hormone, là nguyên nhân hiển nhiên gây rối loạn cương dương và vô sinh, vì thuốc có thể kích thích chế tiết một loại hóoc-môn khác gọi là prolactin, dẫn đến tổn thương chức năng tạo tinh trùng.

Cách xác định thiểu năng tinh trùng

Thông thường xác định ban đầu nguyên nhân là vô sinh nam. Thiểu năng tinh trùng chiếm đa số các nguyên nhân gây vô sinh nam. Ta dựa vào mẫu xét nghiệm tinh dịch đồ để đánh giá thiểu năng tinh trùng bao gồm các bất thường về số lượng tinh trùng, độ di động và hình dạng tinh trùng. Bên cạnh đó cần hỏi kỹ tiền căn, thói quen hút thuốc lá, uống rượu hay đang sử dụng thuốc, đồng thời thăm khám bộ phận sinh dục ngoài về tinh hoàn của người bệnh, phát hiện những trường hợp bất thường về tinh hoàn.

Mỗi lần xét nghiệm mẫu tinh chất có sự thay đổi rất lớn giữa lần xét nghiệm này với lần xét nghiệm khác, chỉ khẳng định khi xét nghiệm nhiều lần cho thấy đều là bất thường thì mới có giá trị kết luận. Tuy nhiên, trên thực tế, người ta thấy có khoảng 20% số nam giới có con khi có số lượng tinh trùng dưới 20 triệu/ml và bất kỳ một bệnh lý nào dù nhẹ hay nặng cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh sản tinh trùng, vì vậy thời điểm đánh giá phải tránh xa giai đoạn này. Thiểu năng tinh trùng do suy chức năng tinh hoàn, testosterone giảm, FSH, LH tăng.

Thiểu năng tinh trùng chiếm đa số các nguyên nhân gây vô sinh nam.

Điều trị

Cần tìm hiểu nguyên nhân gây ra thiểu năng tinh trùng để có kế hoạch điều trị một cách có hiệu quả. Điều đó mới mang lại niềm vui, niềm ao ước của các cặp vợ chồng hiếm muộn. Loại bỏ các yếu tố ảnh hưởng gây ra thiểu năng tinh trùng, điều trị tốt các nguyên nhân như tinh hoàn ẩn, tinh hoàn trong ổ bụng.

Về dùng thuốc điều trị nội khoa hiện nay có nhiều quan điểm đã được giới thiệu và áp dụng để điều trị rối loạn chức năng tinh trùng không rõ nguyên nhân như: Androgens, gonadotropins, kháng estrogen, các chất chống oxy-hóa, nhưng không có phương pháp nào chứng minh được hiệu quả một các đáng tin cậy trên cải thiện chất lượng tinh trùng và khả năng sinh sản của nam giới. Tuy nhiên, một số quan điểm vẫn ủng hộ điều trị thiểu năng tinh trùng bằng gonadotropins theo kinh nghiệm. Thời gian được điều trị thường kéo dài từ 3 - 6 tháng.

Hiện nay việc hỗ trợ sinh sản trong điều trị vô sinh đã mang lại kết quả tốt đẹp rất nhiều cho các cặp hiếm muộn về thụ tinh nhân tạo, tùy vào mức độ nguyên nhân gây ra hiếm muộn mà sử dụng các phương pháp điều trị như bơm tinh trùng vào buồng tử cung ở thời điểm phóng noãn, thụ tinh trong ống nghiệm...