Cá ba gai có cách riêng để lựa chọn lãnh đạo, nhưng chúng không bỏ phiếu hay tiến hành bầu cử sơ bộ. Ngoài ra, số “phiếu” mà các ứng cử viên nhận được luôn có sự chênh lệch rõ ràng.
Một nhóm chuyên gia thuộc Đại học Sydney (Australia) và Đại học Uppsala (Thụy Điển) tiến hành thử nghiệm với cá ba gai (Gasterosteus aculeatus). Họ thả thả hai con cá ba gai giả vào một đàn cá thật. Hai con giả - được điều khiển từ xa - có kích thước, trọng lượng, số chấm và mức độ sẫm màu trên da khác nhau. Tất cả những yếu tố đó nói lên phần nào sức khỏe của mỗi con. Chẳng hạn, bụng căng tròn nghĩa là cá kiếm ăn tốt, còn những chấm sẫm màu trên cơ thể cho thấy cá bị nhiễm sán.
Khi nhìn thấy hai cá giả, những con ba gai thật trong bể tìm cách tiếp cận cả hai nhưng sau đó chỉ bám theo con có cái bụng căng tròn, biểu tượng của việc kiếm ăn tốt. Đối với loài cá, khi cả đàn bơi theo một con thì con cá đó được chọn làm thủ lĩnh.
Một con cá ba gai. Ảnh: arkive.org. |
Nhóm nghiên cứu tăng dần số lượng cá trong đàn và nhận thấy khi lượng “cử tri” tăng lên, quyết định của chúng càng tỏ ra chính xác. Khi chỉ có một con cá lựa chọn con đầu đàn, tỷ lệ chính xác của nó trong việc chọn con khỏe mạnh và khôn ngoan hơn là 55%. Tỷ lệ này tăng lên 80% nếu đàn cá có 8 con, trong đó chỉ có một con lựa chọn sai.
“Phần lớn cá ba gai nhận ra khác biệt giữa các ứng cử viên ngay từ đầu và một số sẽ mắc sai lầm. Những con đang phân vân sẽ quan sát và bám theo số đông, nhờ đó quyết định của cả đàn luôn đúng”, David Sumpter, một nhà khoa học thuộc Đại học Uppsala, phát biểu.
Theo David, khi cá bắt chước hành vi của số đông, khả năng ra quyết định đúng sẽ lớn hơn so với khi chúng tự ra quyết định. Số lượng cá thể trong một đàn cá càng lớn thì khả năng mắc sai lầm càng giảm.
Các hệ thống tòa án của con người cũng hoạt động dựa theo nguyên tắc đồng thuận số đông giống như loài cá. Nhiều nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng số lượng thẩm phán càng lớn thì quyết định của hội đồng xét xử càng chính xác.
Tất nhiên, quyết định của số đông vẫn có thể không chính xác nhưng khi đó mọi cá thể trong nhóm đều mắc sai lầm. “Trong một số thử nghiệm của chúng tôi, đàn cá bơi theo con yếu hơn vì phần lớn thành viên lựa chọn sai”, David nói.