Nhồi máu não đang tăng cao do sự tăng lên của các bệnh lý tim mạch và chuyển hóa. Bệnh làm giảm lưu lượng tuần hoàn máu tới não, tắc mạch máu não hoặc do hạ huyết áp.
| Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Hường - Bác sĩ Nội thần kinh - Khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. |
1. Nhồi máu não là bệnh gì?
Bệnh nhồi máu não là một quá trình bệnh lý làm giảm lưu lượng tuần hoàn tới một vùng của não do hẹp, tắc mạch máu não hoặc do hạ huyết áp. Thiếu máu não là tình trạng một phần não bị ngừng cung cấp máu. Nếu sự thiếu cung cấp máu không được khắc phục hoặc kéo dài thì phần não đó sẽ bị hoại tử do thiếu oxy và glucose. Vùng não bị hoại tử do thiếu sự cung cấp máu này được gọi là nhồi máu não.
Nhồi máu não chiếm tỷ lệ khoảng 80% đột quỵ não, 20% còn lại là chảy máu não, chảy máu dưới màng nhện. Tỷ lệ mắc hàng năm của nhồi máu não tương đối cao, khoảng 130/100.000 người/năm.
Bệnh nhồi máu não gây nguy cơ cao về đột quỵ não.
2. Nguyên nhân gây bệnh nhồi máu não
Nguyên nhân thường gặp của nhồi máu não là:
- Xơ vữa mạch máu lớn chiếm 50%, trong đó các mạch máu lớn ngoài sọ chiếm 45%, mạch máu lớn trong sọ chiếm 5%.
- Nguyên nhân từ tim gây cục huyết khối như bệnh hở van tim, rung nhĩ, rối loạn nhịp tim, suy tim... tạo cục máu đông đi đến não chiếm 20%.
- Tắc các mạch máu nhỏ trong não, thường gặp ở bệnh nhân tăng huyết áp, đái tháo đường chiếm 25%.
- Bệnh động mạch không xơ vữa chiếm tỷ lệ < 5%.
- Bệnh về máu như bệnh lý đông máu, bệnh tế bào máu, bất thường bẩm sinh của mạch máu... chiếm <5%.
3. Chẩn đoán bệnh nhồi máu não
Các triệu chứng của nhồi máu não xảy ra đột ngột, thường trong lúc người bệnh đang nghỉ ngơi. Các triệu chứng điển hình là liệt nửa người, tê bì nửa người, nói khó, méo miệng. Có thể có rối loạn ý thức nếu người bệnh có tổn thương nhồi máu não rộng, nhồi máu hai bên bán cầu não hoặc nhồi máu thân não.
3.1 Chẩn đoán cận lâm sàng
- Chụp cắt lớp vi tính não: Trong giai đoạn tối cấp 3-6 giờ sau khi xuất hiện bệnh, các thay đổi trên hình ảnh chụp cắt lớp não rất kín đáo, chủ yếu do phù não ở vùng thiếu máu não gây ra.
Dấu hiệu sớm của nhồi máu não trên chụp cắt lớp vi tính não bao gồm mất ranh giới chất trắng chất xám, mờ rãnh cuộn não, hẹp khe Sylvius, mất dải băng thùy đảo, hẹp não thất và bể đáy, tăng tỷ trọng các mạch máu trong khu vực đa giác Willis do cục máu đông đặc biệt động mạch não giữa.
Chụp cộng hưởng từ não chẩn đoán bệnh nhồi máu não.
Chụp cắt lớp vi tính sọ não chẩn đoán bệnh nhồi máu não, trong giai đoạn sau khi ổ nhồi máu não đã được hình thành thì hình ảnh chụp cắt lớp não là ổ giảm tỷ trọng ở vùng vỏ não, vùng dưới vỏ hoặc ở vùng chất trắng; chất xám trong sâu theo vùng chi phối tưới máu của động mạch.
- Chụp cộng hưởng từ não: Ưu điểm của chụp cộng hưởng từ não so với chụp cắt lớp vi tính trong giai đoạn cấp của nhồi máu não là cộng hưởng từ có các xung chuyên biệt như DWI, ADC, FLAIR, MRA đánh giá chính xác tính chất cấp tính của tổn thương và khả năng can thiệp điều trị trong giai đoạn cấp, đánh giá sơ bộ tình trạng tắc mạch máu lớn trong não mà không cần tiêm thuốc. Nhược điểm của cộng hưởng từ là cần thời gian chụp lâu hơn cắt lớp vi tính, do đó nó không phải là phương tiện lý tưởng trong can thiệp cấp cứu đột quỵ
- Chụp mạch máu não số hóa xóa nền: Chụp động mạch não số hóa xóa nền (DSA) là kỹ thuật xâm nhập nhằm mục đích chẩn đoán một cách chính xác các bệnh lý tắc mạch máu não và đồng thời điều trị cấp cứu lấy cục máu đông qua đường nội mạch: sau khi phát hiện chỗ tắc mạch não qua chụp mạch não bằng chụp mạch và đưa dụng cụ, cục máu đông được hút ra ngoài (máy hút, ống thông).
4. Các dấu hiệu đột quỵ
Khi thấy người bệnh có biểu hiện FAST (viết tắt tiếng Anh): F (face) méo miệng, A (arm) tay chân yếu, S (speech) thay đổi giọng nói, T (time) cần đưa ngay vào bệnh viện.
Một số triệu chứng cảnh báo đột quỵ khác như chóng mặt, đau đầu, tê yếu tay chân, méo miệng, nói đớ, hôn mê, co giật... Khi thấy các dấu hiệu này, cần đưa bệnh nhân vào viện sớm để điều trị. Thời gian vàng cho cửa sổ điều trị là 6 giờ đầu tiên từ khi khởi phát triệu chứng, tốt hơn nữa là trong vòng 4.5 giờ, thậm chí cửa sổ kim cương là 1 giờ đầu tiên từ khi khởi phát triệu chứng. Nếu quá thời gian cửa sổ điều trị, bệnh nhân không được điều trị kịp thời có thể bị tàn phế nặng nề.
5. Phòng ngừa tái phát đột quỵ
Thăm khám định kỳ phòng ngừa nguy cơ tái phát đột quỵ
- Điều trị các nguyên nhân gây nhồi máu não: các bệnh lý tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, rối loạn lipid máu.
- Chế độ ăn uống hợp lý: Thực hiện chế độ giảm chất béo, giảm mặn (tăng huyết áp), giảm tinh bột, đường (đái tháo đường), tăng cường ăn nhiều rau xanh, thể thao mỗi ngày 30 phút, ngưng thuốc lá, rượu bia và tránh béo phì.
- Tái khám theo định kỳ và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ
- Khi có dấu hiệu nghi ngờ nhồi máu não, cần đưa bệnh nhân nhập viện ngay lập tức
Khi có các triệu chứng gợi ý đột quỵ như yếu nửa người, méo miệng, khó nói,..., người bệnh cần phải nhanh chóng đến bệnh viện, tuyệt đối không tự xử lý tại nhà. Người bệnh nhân nên chẩn đoán sớm và chính xác để các bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất. Thời gian đến viện càng sớm càng tốt, đặc biệt là trong vòng 6 giờ đầu sau khi tai biến thì sẽ có cơ hội phục hồi cao.
Hiện nay, Chụp cộng hưởng từ - MRI/MRA được coi là công cụ “vàng” tầm soát đột quỵ não. MRI được sử dụng để kiểm tra tình trạng hầu hết các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt có giá trị trong chụp ảnh chi tiết não hoặc thần kinh cột sống. Do có độ phân giải và tương phản tốt nên hình ảnh MRI cho phép phát hiện ra các điểm bất thường ẩn sau các lớp xương mà các phương pháp tạo ảnh khác khó có thể nhận ra. MRI có thể cho kết quả chuẩn xác hơn so các kỹ thuật dùng tia X (ngoại trừ kỹ thuật chụp DSA đánh giá mạch máu) trong chẩn đoán các bệnh lý não, tim mạch, đột quỵ,... Hơn nữa, quá trình chụp bằng MRI không gây tác dụng phụ như trong chụp X-quang hay cắt lớp vi tính (CT).