Hơn 10.000 loài thực vật và động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao do rừng nhiệt đới Amazon bị tàn phá và 35% trong số này đã bị chặt phá hoặc đang suy thoái.
Báo cáo này tổng hợp các nghiên cứu về rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới do 200 khoa học trên toàn cầu thực hiện. Đây là báo cáo đánh giá chi tiết nhất về tình trạng rừng Amazon cho đến nay, đồng thời nêu bật vai trò quan trọng của Amazon đối với khí hậu toàn cầu cũng như chỉ ra những nguy cơ tiềm tàng mà “lá phổi xanh” của Trái đất đang phải đối mặt.
Một khoảng rừng Amazon bị chặt phá tại Altamira, bang Para, Brazil. (Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN).
Theo đó, sự tàn phá của con người vẫn đang tiếp diễn đối với rừng Amazon đã khiến hơn 8.000 loài thực vật đặc hữu và 2.300 loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao. Đến nay, khoảng 18% diện tích rừng Amazon đã bị tàn phá, chủ yếu là do hoạt động nông nghiệp cũng như khai thác gỗ trái phép. Ngoài ra, khoảng 17% diện tích tại đây đang ở trong tình trạng bị suy thoái.
Giáo sư Mercedes Bustamante tại Đại học Brasilia nhấn mạnh các nghiên cứu khoa học cho thấy con người phải đối mặt với những nguy cơ tiềm tàng thảm khốc và không thể đảo ngược do nhiều cuộc khủng hoảng, trong đó có biến đổi khí hậu và suy giảm đa dạng sinh học. Tuy nhiên, vẫn còn “khe cửa hẹp” để thay đổi quỹ đạo này.
Trong khi đó, báo cáo nhấn mạnh rừng nhiệt đới là một bức tường thành quan trọng chống lại biến đổi khí hậu. Do đó, việc giảm nạn phá rừng và tình trạng suy thoái rừng xuống mức 0 trong chưa đầy một thập kỷ "là rất quan trọng". Ngoài ra, báo cáo cũng kêu gọi khôi phục trên quy mô lớn đối với các khu vực đã bị phá hủy.
Tại Brazil, nạn phá rừng đã gia tăng kể từ khi Tổng thống Jair Bolsonaro nhậm chức vào năm 2019. Tỷ lệ phá rừng năm 2020 ở mức cao nhất trong 12 năm qua và điều này đã vấp phải sự phản đối kịch liệt của cộng đồng quốc tế. Nhà lãnh đạo Brazil cho phép khai mỏ và canh tác nông nghiệp tại các khu vực được bảo tồn ở rừng nhiệt đới Amazon, đồng thời làm giảm vai trò của các cơ quan chức năng trong việc bảo vệ môi trường. Các nhà môi trường học và các nhà khoa học cho rằng chính điều này đã trực tiếp dẫn tới nạn phá rừng ngày càng tăng.
Cách đây một tuần, quốc gia láng giềng Colombia cho biết tỷ lệ phá rừng tại đây đã tăng 8% trong năm 2020 so với một năm trước đó, lên mức 171.685 hécta. Có tới gần 64% số vụ phá rừng diễn ra tại khu vực rừng Amazon nằm trên lãnh thổ Colombia.
Theo báo cáo, đất và thảm thực vật của Amazon hấp thụ khoảng 200 tỷ tấn carbon, nhiều hơn 5 lần so với lượng khí thải CO2 hàng năm của toàn thế giới. Tuy nhiên, nạn phá rừng có thể đe dọa chức năng hoạt động như một bể chứa carbon của Amazon, từ đó càng làm trầm trọng thêm tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu.
Một nghiên cứu riêng biệt khác đăng tải trên tạp chí Nature số ra cùng ngày cho thấy một số khu vực của Amazon đang “nhả” nhiều carbon hơn lượng mà chúng hấp thụ. Kết quả này thu được thông qua các phép đo lường lượng CO2 và CO tại rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới trong giai đoạn 2010-2018.
Tác giả nghiên cứu, nhà khoa học Luciana Gatti tại Cơ quan nghiên cứu Vũ trụ Inpe của Brazil, cho rằng lượng phát thải carbon tăng tại miền Đông Nam Amazon - nơi diễn ra tình trạng phá rừng nghiêm trọng - không chỉ là hệ quả của hỏa hoạn và tàn phá rừng trực tiếp mà còn là bởi gia tăng tỷ lệ cây rừng chết do tình trạng hạn hán nghiêm trong và nhiệt độ tăng cao ngày càng phổ biến hơn.