Cuối tuần một gia đình nọ đưa con trai đi đá bóng. Trên sân, vài đứa trẻ nô đùa vui vẻ, còn các bậc cha mẹ ngồi bên ngoài trò chuyện thân mật.
Không hiểu vì sao giữa bọn trẻ lại xảy ra mâu thuẫn, thậm chí động tay động chân với nhau. Một cậu bé chạy về phía cha mẹ, nước mắt ngắn nước mắt dài: "Bố ơi, các bạn bắt nạt con".
Ông bố thản nhiên trả lời: "Vì sao con lại khóc? Con nói cho bố biết nào!".
Khóc là hành vi phổ biến nhất trong quá trình trưởng thành của trẻ em. Đồng thời cũng là hành vi khiến cha mẹ phiền lòng nhất. Đối mặt với tiếng khóc của con, các bậc cha mẹ sẽ có những cách hành xử khác nhau:
Quở trách: Khóc lóc cái gì? Khóc có giải quyết được vấn đề không?
Coi thường: Con là con trai mà khóc, mọi người sẽ cười cho đấy.
Dỗ dành: Được rồi, đừng khóc nữa, bố mẹ sẽ mua cho con đồ ăn ngon.
Trên thực tế, cho dù là dỗ dành, nghiêm khắc ngăn cản hay buộc tội, chỉ trích thì đằng sau đó đều có chung quan điểm rằng khóc không phải là điều tốt và nên ngừng lại.
Rất ít bậc cha mẹ tin rằng khóc là một cảm xúc bình thường. Và rất ít trẻ em được phép khóc khi vui-buồn-hạnh phúc. Là cha mẹ, chúng ta nên bình tĩnh nhìn nhận đúng đắn việc trẻ quấy khóc, tìm hiểu xem sự thật đằng sau tiếng khóc là gì?
Rất ít trẻ em được phép khóc khi vui-buồn-hạnh phúc. (Ảnh minh họa).
Khóc là biểu hiện cảm xúc bình thường của trẻ
Cơ quan khoa học não bộ Hoa Kỳ và chuyên gia phát triển trẻ em nổi tiếng Daniel Siegel sau khi nghiên cứu cho rằng não bộ của trẻ giống như một toà nhà 2 tầng đang được xây dựng.
Não dưới chịu trách nhiệm duy trì sự sống còn và bảo vệ bản thân. Nhiệm vụ này đã được hình thành khi đứa trẻ sinh ra. Trong khi đó, não trên chịu trách nhiệm suy nghĩ, lập kế hoạch và tưởng tượng.
Vì vậy, khi trẻ gặp khó khăn, sợ hãi hay tuyệt vọng, hạch hạnh nhân ở não dưới chịu trách nhiệm về cảm xúc sẽ phản ứng bằng sự căng thẳng. Chẳng hạn như phản kháng và khóc. Khóc là phản ứng sinh lý hợp lý của trẻ và là biểu hiện cảm xúc bình thường.
Khi đứa trẻ còn nhỏ, trẻ sẽ không thể hiện được những cảm xúc phức tạp. Vì vậy, trẻ chỉ có thể bật khóc khi gặp các vấn đề như: Đói bụng, buồn ngủ, muốn được bố mẹ bế,…
Sau khi đứa trẻ lớn lên, trẻ mới có những suy nghĩ phong phú hơn. Lúc này trẻ khóc khi gặp những vấn đề trong cuộc sống như: Bị bắt nạt, không nhận được sự giúp đỡ, cảm thấy cô đơn,… Trẻ sử dụng tiếng khóc để bày tỏ cảm xúc, tìm kiếm sự giúp đỡ và trút bỏ những cảm xúc tiêu cực bên trong.
Khóc xong, trẻ có thể trút bỏ gánh nặng, trút bỏ tâm hồn và nhẹ nhàng bước tiếp…
Lúc này trẻ khóc khi gặp những vấn đề trong cuộc sống...
Nhà tâm lý học Kepier từng làm một cuộc khảo sát về nước mắt. 137 người tham gia cuộc điều tra được chia thành nhóm khoẻ mạnh và nhóm ốm yếu. Hầu hết những người trong nhóm ốm yếu đều mắc các bệnh liên quan chặt chẽ đến căng thẳng tinh thần, chẳng hạn như bệnh loét và viêm đại tràng.
Kết quả cho thấy, những người ở nhóm khoẻ mạnh thường khóc nhiều hơn những người ở nhóm bệnh tật. Họ cho biết sau khi khóc xong, họ cảm thấy dễ chịu hơn rất nhiều. Hơn nữa, ở một khía cạnh nào đó, một đứa trẻ khóc trước mặt chúng ta là biểu hiện của sự tin tưởng với người đối diện.
Trẻ chỉ sẵn sàng bộc lộ những khía cạnh dễ bị tổn thương và chân thực nhất của mình trước những người trẻ tin tưởng và thân thiết nhất. Lúc này, các bậc cha mẹ nên ngồi thấp người xuống, lau nước mắt cho con và trò chuyện cùng con.
Trẻ khóc nhiều và không hay khóc lớn lên có một khoảng cách đáng kể
1. Khả năng cảm nhận cảm xúc khác nhau
Có một hiệu ứng trong tâm lý học được gọi là "hiệu ứng con lắc". Nghĩa là cảm xúc tích cực và tiêu cực của con người đối xứng giống như một con lắc. Nói một cách đơn giản, bạn có thể nhận được nhiều hạnh phúc nhưng cũng cảm nhận được nỗi buồn.
Quan sát những người xung quanh chúng ta, không khó để nhận thấy rằng những người sống hướng ngoại và không giấu được những điều trong lòng. Họ có thể vui vẻ bộc lộ cảm xúc của mình và cũng có thể bắt gặp những giọt nước mắt đến rồi đi thật nhanh.
Do đó, những đứa trẻ khóc nhiều từ nhỏ có thể tự do bày tỏ cảm xúc, nhu cầu và sống một cuộc sống tự do và thoải mái. Còn những đứa trẻ không dám khóc từ nhỏ thì rụt rè, sống nội tâm, luôn che giấu cảm xúc thật của mình. Tất nhiên trẻ khó có được những giây phút vui vẻ thực sự trong đời.
Những đứa trẻ khóc nhiều từ nhỏ có thể tự do bày tỏ cảm xúc và sống một cuộc sống tự do và thoải mái.
2. Khả năng đồng cảm khác nhau
Một người đàn ông nọ có tính cách rất tốt, bất kể khi nào và ở đâu, anh ấy có thể thăn dò tâm tư người khác, nắm bắt được nhu cầu của họ, gửi lời an ủi, động viên.
Khi thấy mọi người khát nước, anh ấy sẽ đưa chai nước. Khi họ khó chịu, anh sẽ chủ động chuyển chủ đề. Khi họ bối rối, anh sẽ giải quyết vấn đề.
Mãi đến sau này, anh mới chia sẻ về quá trình trưởng thành của mình. Anh ấy tự nhận mình là đứa trẻ hay khóc nhè, nhưng may mắn được bố mẹ yêu thương, cưng chiều, cho phép anh được khóc theo cảm xúc.
Do đó, những đứa trẻ hay khóc khi còn nhỏ có cảm xúc tinh tế hơn, xúc giác nhạy cảm hơn và có sự đồng cảm, lòng trắc ẩn. Còn những đứa trẻ kìm nước mắt thường thờ ơ với tình cảm của người khác. Lớn lên trẻ rất ít có bạn thân, trong lòng luôn có cảm giác cô đơn, trống trải.
3. Các cơ chế bảo vệ tâm lý khác nhau
Nhà tâm lý học William Fry đã từng làm một thí nghiệm rất thú vị.
Ông chia tất cả các tình nguyện viên thành 2 nhóm: 1 nhóm được sắp xếp để xem một bộ phim rất cảm động. Trong khi nhóm kia sẽ ngồi trong phòng, rồi cắt hành để khiến mắt bị cay. Sau đó, các nhân viên sẽ thu thập nước mắt của họ và tiến hành các nghiên cứu so sánh.
Kết quả nghiên cứu cho thấy nước mắt cảm xúc có chứa catecholamine nhưng nước mắt phản xạ thì không. Catecholamine là chất được não tiết ra khi bị căng thẳng.
Thí nghiệm này cũng chỉ ra rằng khi một người bị căng thẳng và không thể giải toả, chất catecholamine trong cơ thể sẽ tiếp tục tích tụ, từ đó làm tăng khả năng mắc bệnh.
Vì vậy, những đứa trẻ hay khóc khi lớn lên có tính cách vui vẻ và có cơ chế điều chỉnh tâm lý tốt khi gặp khó khăn. Những đứa trẻ ấy sẽ có một cuộc sống an nhiên, vui vẻ, hạnh phúc.
Còn những đứa trẻ kìm nén cảm xúc, không dám bật khóc với mọi người, luôn trốn trong một bức tường kiên cố thường rơi vào tuyệt vọng, một mình phải đối diện với cảm xúc tiêu cực. Như vậy, trẻ thường dễ suy sụp, tổn thương khi gặp những biến cố.
Những đứa trẻ kìm nén cảm xúc thường dễ suy sụp, tổn thương khi gặp những biến cố.
Khi một đứa trẻ khóc, thà bỏ qua còn hơn ngăn cản
Khi trẻ khóc, nghĩa là trẻ đang có khúc mắc trong lòng. Điều cha mẹ cần làm là giúp trẻ giải quyết chứ không phải cấm cản trẻ khóc.
Ngôi sao Hollywood Justin Baldoni từng chia sẻ một câu chuyện ngắn về anh và con gái.
Một lần đi trung tâm thương mại mua sắm, con gái anh không biết vì sao không vui liền nằm xuống đất bật khóc. Cảnh tượng như vậy chắc hẳn các bậc cha mẹ đã quá quen thuộc. Nếu nhu cầu của trẻ không được đáp ứng, trẻ sẽ khóc để bày tỏ sự không hài lòng. Lúc này, cha mẹ có thể thoả hiệp hoặc phê bình nghiêm khắc.
Justin cho phép con được khóc thoả thích rồi mới trao đổi vấn đề với con. Anh cho rằng, việc đứa trẻ khóc chính là học cách đối mặt với cảm xúc của chính mình.
Justin chia sẻ: "Người lớn có thể bình tĩnh đối mặt với cảm xúc của mình, cho mình sự kiên nhẫn để tiêu hoá mọi thứ tiêu cực. Chúng ta có thể học được cách thư giãn hơn, có thể khóc và cười, có thể vui vẻ chấp nhận mọi thứ không theo ý mình. Những gì thế giới cần là hiểu hơn một chút, bớt đối đầu hơn một chút".
Tiếng khóc của đứa trẻ thường là khảo nghiệm đối với điểm mấu chốt của cha mẹ. Nếu thấy cha mẹ không nhân nhượng mà vẫn yêu thương, trẻ sẽ lập tức nín khóc. Sau khi cảm xúc ổn định, cha mẹ nên cùng trẻ đối mặt với vấn đề và giúp trẻ gỡ bỏ nút thắt trong lòng. Khi đứa trẻ cảm thấy được cha mẹ tôn trọng, lắng nghe ý kiến, trẻ mới sẵn sàng chia sẻ những điều khó nói.
Trong quá trình khóc, trẻ cũng sẽ phân biệt được đúng sai để trưởng thành. Tiếng khóc là cơ chế tự bảo vệ trẻ trong tiềm thức và là cảm xúc chân thực nhất của trẻ. Bất cứ cảm xúc nào của trẻ cũng cần được tôn trọng và cho phép.
Trong cuộc đời, mỗi chúng ta sẽ gặp nhiều người ở bên khi ta hạnh phúc, tươi cười. Nhưng chưa chắc đã gặp được một vài người thật lòng chấp nhận ta khi khóc.