Thời tiết là vũ điệu phức tạp của các lực khí quyển, đôi khi tạo ra những hiện tượng kỳ lạ và hấp dẫn nhưng báo hiệu sự nguy hiểm qua hình dạng những đám mây.
Mây sóng thần - loại mây hiếm xuất hiện trước giông, bão
Mây sóng thần. (Ảnh: Climavision)
Đầu tiên phải nhắc đến là mây sóng thần - cách gọi khác của mây thềm, hiện tượng thiên nhiên đặc biệt có vẻ đáng sợ giống sóng biển cuồn cuộn thường xuất hiện trước giông, bão.
Đây là dải mây hoàn lưu xa của bão, còn gọi là "mây thềm" (shelf cloud) hay mây sóng thần là một trong hai dạng mây hình cung (arcus cloud), dạng còn lại là mây cuộn (roll cloud). Loại mây này thường hình thành dọc theo mép trước của cơn giông bão. Đây là dấu hiệu của một cơn bão mạnh. Dải mây sẽ gây ra mưa lớn, lốc sét ở những nơi mà nó xuất hiện.
Mây thềm phát triển khi không khí lạnh và đặc bị gió đẩy vào khối khí ấm hơn. Sự di chuyển dồn dập như vậy thường xảy ra trong dòng khí mạnh hướng xuống của cơn giông bão. Không khí lạnh dồn xuống mặt đất trước khi lan ra theo mọi hướng. Khi mây thềm lướt qua, hướng gió thay đổi đột ngột và tốc độ gió tăng lên, trong vòng vài phút sau có mưa to hoặc mưa đá.
Virga: Mưa ma quái
Mây ma quái biểu thị một quá trình quan trọng đang diễn ra trong khí quyển. (Ảnh: Climavision).
Virga mang đến một cảnh tượng siêu thực trên bầu trời - một hiện tượng mưa hoặc tuyết không bao giờ chạm đất. Hiện tượng hấp dẫn này xảy ra khi độ ẩm dưới dạng mưa hoặc băng rơi từ mây nhưng bay hơi trước khi chạm tới mặt đất. Lý do của hiện tượng này là điều kiện khí quyển nơi không khí dưới mây cực kỳ khô, hút hết độ ẩm trước khi nó có thể chạm đất.
Khi mưa hoặc tuyết rơi từ đáy mây, gặp phải không khí khô khiến nó bốc hơi nhanh chóng. Những gì còn lại là những dải mỏng, giống như đường bay ban đầu của lượng mưa trước khi biến thành hơi nước. Những vệt này, đôi khi giống như những sợi lông mịn, thể hiện sự kết hợp phức tạp giữa độ ẩm và luồng không khí trên cao.
Dù virga có vẻ chỉ là một hiệu ứng thị giác, nhưng nó biểu thị một quá trình quan trọng đang diễn ra trong khí quyển. Đôi khi chỉ cần một cơn gió mạnh và ngắn có thể làm tan mây. Dù có những cơn bão lớn đang hình thành trên cao, bằng chứng duy nhất ở mặt đất có thể chỉ là những vệt virga lơ lửng trên bầu trời, để lại một không gian bí ẩn và hấp dẫn.
Hiệu ứng Fujiwhara - bão chồng bão
Bão Parma (trái) và bão Melor (phải) tương tác với nhau trong vùng biển Philippines vào ngày 6 tháng 10 năm 2009. (Ảnh: NASA)
Hiệu ứng Fujiwhara tiết lộ sự tương tác khi hai cơn bão xoáy cùng chiều lại gần nhau. Khi bão lại gần nhau, sự gần gũi và chuyển động xoáy tương tự của chúng khởi động một sự tương tác phức tạp. Tùy thuộc vào sức mạnh tương đối của chúng, nhiều kết quả khác nhau có thể xảy ra. Nếu một cơn bão vượt trội hơn nhiều về cường độ so với cơn khác, cơn bão nhỏ hơn có thể xoay quanh cơn lớn hơn, cuối cùng hợp nhất hoặc bị hấp thụ. Ngược lại, các cơn bão có sức mạnh tương đương có thể hấp dẫn lẫn nhau, xoay quanh một trung tâm chung trước khi tách ra hoặc hợp nhất thành một cơn bão mạnh mẽ hơn.
Kết quả của hiệu ứng Fujiwhara thường dẫn đến sự hợp nhất của những cơn bão này thành một cơn bão khổng lồ. Lần gần đây nhất vào năm 2017, khi các cơn bão Hilary và Irwin giao nhau ở phía đông Thái Bình Dương, ngoài khơi bờ biển Mexico.
Lốc xoáy - vòi rồng
Vòi rồng. (Ảnh:Justin/Wikipedia).
Lốc xoáy hay vòi rồng là hiện tượng một luồng không khí xoáy tròn mở rộng ra từ một đám mây giông xuống tới mặt đất.
Thông thường lốc xoáy phát triển từ một cơn giông, thường từ ổ giông rất mạnh hay siêu mạnh, nên ở đâu có giông dữ dội là ở đó có thể có lốc xoáy. Cũng có khi nó sinh ra từ một dải gió giật mạnh (được gọi những đường tố) hay từ một cơn bão. Người ta cho rằng khi không khí ở lớp bên trên lạnh đè lên lớp không khí nóng ở phía dưới, không khí nóng sẽ bị cưỡng bức chuyển động lên rất mạnh. Nhưng khi lốc xoáy xảy ra trên mặt nước thì thường lại không thấy đối lưu và cũng không thấy sự khác biệt nhiệt độ giữa các lớp.
Lốc xoáy hay vòi rồng có hình dạng là ống hút, hình phễu hoặc hình xoáy. Khi lốc có hình ống hút này quét, nó có thể cuốn sạch mọi thứ trên đường đi.