Vườn quốc gia Rapa Nui

Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco đã công nhận Vườn Quốc gia Rapa Nui của Chile là Di sản văn hóa thế giới năm 1995.

Vườn quốc gia Rapa Nui, ChileRapa Nui còn có tên gọi khác là đảo Phục Sinh tại Chile, đảo nằm ở phía nam của Thái Bình Dương cách lục địa Chile khoảng 3.600 km, đây là một trong những hòn đảo cô lập nhất trên thế giới. Tên gọi Phục Sinh được đặt cho đảo bởi vào năm 1722, người Hà Lan trong chuyến thám hiểm đã khám phá ra hòn đảo này đúng vào ngày chủ nhật phục sinh.

Đảo Rapa Nui được hình thành từ 3 ngọn núi lửa lớn là Poike; Rano Kau và Terevaka, mặc dù vậy đây không phải là lý do khiến hòn đảo này trở nên nổi tiếng. Lý do chính khiến đảo phục sinh được cả thế giới biết đến là bởi những bức tượng lớn được tạo nên từ đá, tro núi lửa, người bản địa gọi những bức tượng này là Moai. Tất cả những bức tượng Moai đều được tạo nên từ đá nguyên khối, có nghĩa là từ một tảng đá lớn, người xưa đã khéo léo tạc thành bức tượng nặng hàng chục tấn. Trong số những bức tượng Moai còn lại hiện nay trên đảo Phục Sinh, bức tượng lớn nhất có tên gọi là Paro. Paro cao 10 mét, nặng 75 tấn. Ngoài ra, lớn hơn Paro còn có 1 Moai khác, với chiều cao 21 mét và nặng 270 tấn, tuy nhiên bức tượng này đang trong tình trạng dang dở chưa hoàn tất.

Những bức tượng đá khổng lồ, rất nổi tiếng trên đảo Phục Sinh

Bằng các thiết bị đo đạc hiện đại và các thiết bị khảo cổ tân tiến nhất, các nhà khoa học khảo cổ đã tiến hành nhiều cuộc nghiên cứu tại hòn đảo này. Từ các kết quả tìm được, ước tính có khoảng gần 1000 Moai trên đảo Phục sinh, tính đến nay còn 394 Moai vẫn còn khá nguyên vẹn và có thể nhận dạng được. Vào khoảng năm 1800, không biết vì lý do gì, tất cả các Moai trên đảo Phục sinh bị lật đổ, nhiều Moai đã lăn xa khỏi vị trí ban đầu. Mặc dù trong nhiều năm qua, các nhà khảo cổ đã tìm cách đưa những bức tượng khổng lồ này về đúng vị trí ban đầu tuy nhiên đến hơn cũng chỉ có hơn 50 Moai đã được đặt lại vị trí cũ.
Mặc dù số lượng Moai lên tới gần 1000, và nhiều khả năng vẫn còn có các Moai khác chưa được tìm thấy bị vùi lấp trong các hang động, nhưng với những gì còn lại thì không hề có hai bức tượng giống hệt nhau trên đảo Phục sinh. Vì lý do đó, nhiều giả thiết được đặt ra rằng những bức tượng đá khổng lồ này là chân dung những người dân có thế lực, vị trí cao trên đảo, có thể là tộc trưởng cùng gia đình hoặc những bậc cao niên trong bộ tộc...

Tất cả các bức tượng Moai đều được khắc theo hình người rất sinh động và chân thực. Có hốc mắt, đôi tai dài, tay được khắp khép sát người với ngón tay dài. Sự tài hoa của người xưa được thể hiện rõ nhất ở phần đầu tượng với kỹ năng tạc miệng, mũi, càm và đường chân mày vô cùng tinh xảo. Phần gáy của các bức tượng được tạo theo mô típ dẹt, đôi tai thon dài nhưng nét mắt, mũi, miệng thì không có tượng nào nhầm lẫn với tượng nào. Một vài bức tượng Moai có hình cong hoặc xoắn ốc được chạm nổi, có lẽ là để phân cấp địa vị xã hội.

Một điều nữa cũng vô cùng hấp dẫn đó là mặc dù có hàng nghìn bức tượng nhưng trên đảo chỉ có hơn 30 bức tượng được đội mũ đỏ. Cụ thể ở bờ Nam của đảo có 15 tượng đội mũ đỏ, bờ Bắc có 10 tượng và bờ Tây có 06 tượng. Ngoài dáng vẻ giống như những bức tượng khác thì hơn 30 bức tượng này có được đội một chiếc mũ đỏ trên đầu. Những bức tượng đội mũ này nổi bật trong số những Moai còn lại trên đảo, cho thấy xuất thân của những nhân vật này chắc chắn phải có gì đó khác biệt. Ngoài hơn 30 bức tượng mũ đỏ trên tại đảo Phục Sinh còn 25 tượng đá đội mũ đỏ nữa, tuy nhiên những bức tượng này đều chưa được hoàn thiện.

Các nhà khoa học cho rằng, tác giả của những bức tượng đá Moai trên đảo Phục Sinh là người Polynesian – một tộc người làm chủ vùng biển Thái Bình Dương vào những năm 1000 sau công nguyên. Số tượng đá này có niên đại trong khoảng thời gian từ năm 1000 đến năm 1100. Một điều cho đến nay vẫn nằm trong bức màn bí mật đó là tại sao người Polynesian lại có thể tạo nên được những bức tượng đá khổng lồ, được đẽo gọt tinh xảo như vậy. Bởi vào thời điểm đó người Polynesian cũng chỉ là một tộc người sống nguyên thủy, chưa có sự sáng tạo hay bước tiến gì đặc biệt. Bên cạnh đó, việc các bức tượng đá nằm rải rác trên đảo đang trong quá trình hoàn tất bị dừng lại một cách đột ngột cũng để lại nhiều thắc mắc chưa thể lý giải.

Theo những gì còn lại hiện nay thì hòn đảo khá nghèo nàn về hệ động thực vật, hầu hết trên đảo chỉ có đá trơ trọi và khoảng 50 loài thực vật sinh trưởng. Tuy nhiên, qua quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã phát hiện nhiều vết phấn hoa và những dấu tích của một số loài thực vật khác đã từng sinh trưởng trên đảo hàng nghìn năm trước. Vì thế giả thiết được đặt ra là liệu có phải đảo Phục sinh đã từng rất phát triển và tươi tốt, nhưng do con người tàn phá nên hòn đảo đã chịu thảm họa sinh thái dẫn tới diệt vong? Một số ý kiến cho rằng những người sống trên đảo đã phá rừng lấy gỗ để vận chuyển tượng Moai rồi gây ra thảm họa sinh thái, hủy diệt nền văn minh trên đảo. Lại có ý kiến khác lại cho rằng những dao động của sóng ngầm El Nino, cả các cơn sóng thần đã gây thảm họa. Đúng hay sai thì giờ vẫn chưa có kết luận bởi các nhà khoa học cần thêm nhiều chứng cứ để xác định nguyên nhân chính xác dẫn tới sự diệt vong của hòn đảo. Chỉ biết rằng, tuy hoang sơ và là nơi cô lập nhất thế giới song từ nhiều năm qua, đảo Phục Sinh đã trở thành điểm đến của nhiều nhà thám hiểm cũng như những người yêu thích du lịch khám phá.

Để có thể đến được đảo Phục Sinh, khách du lịch phải di chuyển bằng tầu biển khá vất vả và mất nhiều thời gian. Trên đảo, không có khách sạn, resort, nhà hàng cao cấp, mọi thứ vẫn còn rất hoang sơ, thiếu thốn. Nhưng bù lại, vẻ đẹp của hòn đảo cô lập nhất thế giới này lại khiến cho bất kỳ du khách nào cũng phải say lòng. Bên cạnh đó, những câu chuyện, những truyền thuyết và những tượng đá bí ẩn nơi đây lại là nguồn cảm hứng bất tận thu hút khách du lịch.

Vườn quốc gia Rapa Nui của Chile được Unesco công nhận là di sản văn hóa thế giới theo tiêu chí (i),(iii),(v).

Tiêu chí (i): Vườn quốc gia Rapa Nui là một trong những nơi đã từng có nền văn hóa đáng chú ý nhất trên thế giới.

Tiêu chí (iii): Vườn quốc gia Rapa Nui trên đảo phục sinh là minh chứng lịch sử cho nguồn gốc người Polynesian. Một tộc người làm chủ vùng biển Thái Bình Dương từ hàng nghìn năm trước.

Tiêu chí (v): Vườn quốc gia Rapa Nui là hòn đảo cô lập nhất thế giới hiện nay, nơi đây có cảnh quan tuyệt đẹp cộng với lịch sử và văn hóa rất đặc biệt mà không nơi nào trên thế giới có được.